Tarix 6-sinf

Tayanch konspekt


_{ Gomer} «Iliada» – Troya urushi haqida
«Odisseya» – Odissey sarguzashtlari haqida


_ Genrix Shlimann – Troya shahri joylashuv o‘rni
_{ teatr} tragediyalar → Sofokl komediyalar → Aristofan
^ Fidiy → Parfenon → Zevs haykali

Savol va topshiriqlar

1. 
   Qaysi dostonda Gomer Troya oti haqidagi afsonani tasvirlaydi? Sizningcha, shunday voqea chindan ham ro‘y berishi mumkin- midi?
   
2. 
   Qadimgi Yunonistonda teatr qanday ko‘- rinishda bo‘lgan?
   
3. 
   Yunon me’morchiligining o‘ziga xosligi ha- qida so‘zlab bering.
   
4. 
   Qaysi yunon haykaltaroshlari va ularning asarlarini bilasiz?
   

29-§. Qadimgi Yunoniston olimlari va mutafakkirlari

Qadimgi Yunonistonda faylasuf-

Diogen

Fan larni donishmandlar, hayot murab- biylari sifatida bilishgan.
Yunon faylasuflari olam tuzilishi va inson hayoti ma’nosini tushuntirishga harakat qilish- gan. Ular o‘simliklar, hayvonlar, inson tanasi, Quyosh va yulduzlarni o‘rganishga harakat qilganlar.
Mashhur yunon faylasufi Geraklit Yer yu- zidagi hamma narsa, olovdan kelib chiqqan,

Diogen bir bochkada kun kechirgan.

Zamonaviy rasm

Faylasuf Geraklit

Arastu (Aristotel)
Gerodot
deb uqtirgan. «Bir daryoga ikki marta tushish mumkin emas», «Hamma narsa oqadi, ham- ma narsa o‘zgaruvchandir» degan mashhur hikmatlar unga teqishlidir.
Frakiyalik Demokrit degan faylasuf Gerak- lit fikriga e’tiroz bildirib, u bizni qurshab turgan hamma narsa ko‘zga ko‘rinmaydigan mayda- mayda zarralar – atomlardan tashkil topgan degan ma’nodagi fikrni bayon etgan.
Yunon faylasufi Diogen «Insonda hech qanday ehtiyojlar bo‘lmasligi shart» degan fikrni o‘z ta’limotiga asos qilib oldi. Hayot- dagi barcha qulayliklardan voz kechgan Dio- gen bir bochkada kun kechirgan. Afsonalarga ko‘ra, Makedoniyalik Aleksandr undan: «Sen- ga qanday yordam berishim mumkin?» deb so‘raganida, Diogen: «Nariroq tursang-chi, quyoshni to‘sma!» deya kinoya qilgan ekan.
Mil. avv. V asrda yashagan Gerodot «Ta- rix» deb nomlangan kitob yozgan. Qadimda Gerodotga «tarixning otasi» degan nom beril- gan.
Qadimgi yunon olimi Aristotel to‘plangan bilimlarni alohida tarmoqlarga ajratdi va ularni mustaqil fanlar sifatida ta’riflab berdi. Aristotel- ni Sharqda «Arastu» deya aytish keyinchalik odatga aylangan.
Barcha zamonlarda olimlar ilmiy masala yechimini topgan yunon fizigi va matematigi Arximedning «Evrika!» («Topdim, topdim!») qiyqirig‘ini takrorlab yurishadi.
Arximedning yorug‘likni ko‘zgu orqali jam- lab, Sirakuza ustiga hujum qilib kelayotgan rimliklarning kemalarini yondirib yuborgani ha- qida hikoya mavjud. Arximed richag (dastak) qonunini ishlab chiqdi va mashhur bo‘lib ket-

gan bir iborani aytdi: «Menga tayanch nuqta- sini topib bersangiz, Yerni ag‘darib yubora- man!».
Rimliklar uning jonajon shahri Sirakuzani bosib olganlarida, Arximed matematikaga oid bir masalani yechishga urinib qumda chiz- malar chizgayotgan bo‘lgan. Rimlik askar uni qilich bilan urganida «Mening chizmalarimga tegma!» deyishga ulgurgan, xolos.

O‘zingizni sinang!