Tarix 6-sinf

Tosh yo‘nayotgan qullar

Erkin rimliklar tasavvuricha, qul butunlay quldorning ixtiyorida bo‘lgan bir buyumdek edi. Qullarning qadri bo‘lmagan, chunki ular judayam arzon turardi.
Rim davlatidagi qullarda mehnatdan man- faatdorlik hissi mutlaqo bo‘lmagan. Ularga haq to‘lanmas edi. Shuning uchun qullar mumkin qadar kamroq va yomonroq ishlardilar. Bora- bora qullar mehnatining unumdorligi kamayib ketdi.
Qullar mehnati quldorlar uchun foydali emasligi ma’lum bo‘ldi. Ko‘plab quldorlar qul- larni yer ijarachilariga aylantira boshlashadi. Qullar qo‘zg‘olonidan qo‘rqqan, hosildorlikni oshirishga intilgan zamindorlar o‘z yerlarini ki- chik-kichik mulklarga bo‘lib tashladilar va erkin kambag‘allarga ijaraga tarqatib bera boshladi- lar.

Rim quldori

Ana shu yerlarda ijarachilar dehqonchi- lik bilan shug‘ullandilar. Ular yerga qancha yaxshi ishlov bersalar, hosilning shuncha ko‘p ulushi o‘zlariga nasib etardi.
Mayda yer ijarachilari kolonlar deb atalgan. Yerdan foydalanganlik uchun ular yer egasi- ga o‘zlari yetishtirgan mahsulotlar bilan to‘lov berishardi.
Bora-bora mutlaq qaram qullarning soni kamaydi. Ayrim yer egalari qullarga kichik yer- larni mehnat qurollari, urug‘lik bilan birga be- rishar va bu yerlarda hatto oila qurib yashash ham mumkin edi. Bunday qullar «kulbali qul- lar», ya’ni uy-joyli qullar deb nomlangan.

O‘zingizni sinang!

Gladiatorlar janglari

Rimliklarning sevimli tomo- shalaridan biri gladiatorlar jan- gi bo‘lgan. Aksariyat gladiator-

lar qullar yoki jinoyatchilar bo‘lishgan. Ularga maxsus yopiq maktablarda ta’lim berishar, so‘ngra tomoshabinlar ko‘nglini xushlash uchun bir-birlari bilan olishishga majbur qili- shar edi.
Har bir gladiatorning hayot-mamoti to- moshabinlar xohish-istagiga bog‘liq edi. Jang so‘ngida tomoshabinlar yengilgan gladiator- ning tirik qolish-qolmasligini hal qilishardi. Agar tomoshabinlarning ko‘pchiligi o‘ng qo‘lining bosh barmog‘ini yuqoriga ko‘tarsa – yengilgan gladiator tirik qolar, aksincha, pastga qaratish- sa – u tomoshabinlar ko‘z o‘ngida o‘ldirilardi. Janglar ulkan tosh stadionlar – amfiteatrlarda bo‘lib o‘tardi. 50 ming tomoshabin sig‘adigan Kolizey eng katta amfiteatr hisoblangan.
Ba’zida gladiatorlar katta-katta guruhlarga bo‘linib jang qilishgan, shunda sahna jang may- doniga o‘xshab qolar edi: o‘ldirilgan, yaralan- gan va jon berayotgan gladiatorlar hamma- yoqda ag‘anab yotardi. Yanada qiziqarliroq bo‘lishi uchun gladiatorlar janglari kuchi teng raqiblar o‘rtasida o‘tkazilgan. Biri faqat qilich va qalqon bilan, boshqasi esa to‘r va changak (uch ayrili nayza) bilan qurollangan. To‘r va chan- gak bilan qurollangan gladiator o‘zini hech narsa bilan himoya qila olmasa ham, u raqibini to‘r bilan o‘rab tashlashi va changak bilan