Таҳририят: Бош муҳаррир – Т. Аҳмедов Масъул муҳаррир – А. Юлдашев

Мамлакат минтақалари саноатининг 
кластерланишини баҳолаш методологияси
Мираббос МАҲМУДОВ,
PhD (иқтисодиёт фанлари бўйича), 
Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар 
институти докторанти
E-mail: makhmudov.ru
Кириш. 
Сиёсий ва иқтисодий жараёнларнинг 
жаҳондаги ўзгаришлари жамият ривожланиши
-
нинг ижтимоий-иқтисодий йўналишларини ўзгар
-
тиришнинг асосий ядросидир. Барча иқтисодий 
жараёнлар янги ривожланиш стратегияларини 
талаб этади, ўзгарувчан халқаро иқтисодиётни 
ҳисобга олган ҳолда жамоатчилик онгида ўзга
-
ришлар юз беради. Бу тизим, шунингдек, давлат
-
лар ва минтақалар иқтисодиётини ташкил этувчи 
иқтисодий соҳаларнинг ўзгаришига олиб келади. 
Таълимнинг иқтисодий соҳалари орасида халқаро 
савдонинг иқтисодий шаклланиши ва ривожлани
-
шининг муҳим қисми бўлган саноат алоҳида ўрин 
тутади.
Йилдан-йилга саноат маҳсулотлари экспорти ва 
импорти ҳажмининг ортиб бориши, рақобатбар
-
дошлигининг ошиши давлатларни глобал миқёсда 
маълум бир ривожланиш даражасига қўяди. Сано
-
ат соҳасини оптималлаштириш давлат, минтақани 
ривожлантириш стратегияларидан биридир, бу эса 
давлатларни глобал миқёсда маълум ривожланиш 
даражасига чиқаради. Саноат соҳасини оптимал
-
лаштириш давлат, минтақани ривожлантириш 
стратегияларидан биридир. Муайян минтақа
-
нинг саноатини кластерлаш долзарб ҳисоблана
-
ди. Кластерлаш иқтисодий тизимдаги янги тузил
-
маларнинг айниқса характерли турларини кўзда ту
-
тади ва тадқиқотга алоҳида ёндашувни талаб этади. 
Ишнинг мақсади эконометрик моделларни 
ишлаб чиқиш, минтақавий кластерлар ташкилий 
ривожланиш даражасининг минтақалар ижтимо
-
ий-иқтисодий кўрсаткичлари дифференциацияси 
ўзгаришига таъсирини фазовий-вақт маълумотла
-
рини танлашни таҳлил қилиш усуллари асосида 
баҳолаш имконини беради. 
Шу тариқа, юқоридагилардан келиб чиққан ҳол
-
да, кластерли ёндашув давлат ҳамда минтақалар
-
нинг ижтимоий-иқтисодий ривожланиши ва рақо
-
батбардошлигини ошириш йўлларидан бири экан
-
лиги маълум бўлади. 
Адабиётлар таҳлили. Саноат корхоналарининг 
ишлаб чиқариш қувватлари ва хўжалик фаолияти 
ортиб бораётгани сари кластерни ривожлантириш 
йўналишларига ҳам алоҳида аҳамият берилмоқда. 
Кўплаб олимлар янги тузилмаларнинг асосий йўна
-
лиши, муайян минтақанинг иқтисодий ривожла
-
нишини яхшилаш стратегияси ҳисобланган маз
-
кур соҳани ўрганмоқдалар. Саноат кластерининг 
моҳиятини тушуниш учун маҳаллий З.Ҳакимов 
[19], Г.Зоҳидов [20] ва Jihong Chen, Yijie Fei [3], 
Juan Pineda–Jaramillo [5], Markus Grillitscha [9], 
Nazan Yelkikalan [11], Weidong Liu [15], Wen Tiana, 
Weihong Lib [16] сингари хорижлик олимлар томо
-
нидан берилган “кластер” тушунчасининг асосий 
ғояларини ўрганамиз. Масалан, саноат кластери
-
нинг аҳамияти Е.В.Козоногова, Д.С.Курушина, 
Ю.В.Дубровский томонидан белгиланган [7]. 
Кластерли ёндашувни муаллифлар саноат кластер
-
ларини индентификациялаш вазифасини визуаллаш 
асосида белгилайдилар, бу келажакда айнан маз
-
кур фаолият соҳасини прогнозлаш имконини бе
-
ради [7]. О.Л.Ксенофонтова, М.А.Хайдарова [17] 
кластер тушунчасини алоҳида минтақа ҳудудида 
жойлашган саноат корхоналари комплекси сифати
-
да тушуниб, О.Л.Ксенофонтова кластерли ёндашув 
концепциясини қуйидагича ифода этади: “Кўпгина 
мамлакатлар тажрибаси кўрсатганидек, кластер
-
ли ёндашув нафақат минтақаларнинг рақобат ку
-
рашида мақсадларга эришиш воситаси сифатида 
хизмат қилади, балки инновацион йўналишини