Таҳририят: Бош муҳаррир – Т. Аҳмедов Масъул муҳаррир – А. Юлдашев

Озиқ-овқат саноатида тадбиркорликни 
ривожлантириш механизмининг 
ижтимоий-иқтисодий моҳияти
Илхомжон УМАРОВ,
иқтисодиёт фанлари доктори, 
Андижон давлат университети профессори в.б., 
E-mail: [e-mail]
Кириш.
Жаҳон ҳамжамияти томонидан иқтисо
-
дий ривожланишнинг омили сифатида XIX асрда 
тадбиркорлик, XX асрда – қишлоқ хўжалиги эъти
-
роф этилган бўлса, XXI асрда мамлакат иқтисодий 
ривожланишини айнан саноат тармоқларини ри
-
вожлантириш белгилаб бериши қайд этилган. Шу 
маънода Ўзбекистонда юз бераётган ўзгаришлар ва 
иқтисодиётни эркинлаштириш сиёсати дунё миқё
-
сидаги тараққиёт тенденцияларига ҳамоҳанг тарзда 
амалга оширилмоқда, деб таъкидлаш ўринли бўлади.
Сўнгги йилларда Ўзбекистон иқтисодиётида 
озиқ-овқат саноатини ривожлантиришга оид ис
-
лоҳотларнинг чуқурлашуви юз бермоқда. Жумла
-
дан, озиқ-овқат корхоналарини бошқариш механиз
-
мини яхшиламасдан, уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя 
қилиш тизимини такомиллаштирмай тадбиркор
-
лик фаолияти самарадорлигини ошириш ва ташқи 
манбалардан инвестициялар киритишни кўпайти
-
риш муаммо бўлиб қолмоқда. Ушбу муаммонинг 
долзарблигини эътиборга олган ҳолда Ўзбекистон 
Республикаси Президентининг 2016 йил 18 фев
-
ралда «Республика озиқ-овқат саноатини бошқа
-
ришни ташкил этишни янада такомиллаштириш 
чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПҚ-2492-сонли 
қарори қабул қилинган [1]. Бу қарорга кўра 
«Республика озиқ-овқат саноатини тизимини туб
-
дан такомиллаштириш бўйича чора-тадбирлар да
-
стури»да белгиланган вазифалар ва тадбирларни 
бажариш юзасидан корхоналарга тўғридан-тўғри 
хорижий инвестицияларни кенг жалб этиш [2], 
озиқ-овқат саноати корхоналари фаолиятининг са
-
марадорлигини тубдан ошириш, бўлажак инвестор
-
лар учун уларнинг очиқлиги ва жозибадорлигини 
таъминлаш, корхоналарни стратегик бошқаришда 
озиқ-овқат саноатида тадбиркорлар ролини кучай
-
тириш учун қулай шароитлар яратиш лозим. 
Адабиётлар шарҳи. Рус олимларидан В.А.Сле
-
пов, К.В.Орлов ҳамда В.К.Бурлачковлар механизм 
назарияси бўйича муаммоларни таҳлил қилишнинг 
ахборот ва функционал ёндошувларини асослаган 
[3]. Шунингдек, рус иқтисодчиси А.Ю. Чаленко 
иқтисодий механизмнинг қуйидаги асосий фарқли 
хусусиятларини ажратиб кўрсатади [4]: механизм 
ўз навбатида жараёнсиз амалга оширилмайди, чун
-
ки механизм асосан жараённинг функционал вази
-
фасини амалга ошириш учун юзага келтирилади; 
механизм ўз бошқарувига эга эмас, гўё “ҳаракат
-
сиз” ва жараённи бошқаришни кутиш ҳолатида 
бўлади [5]; механизмни бошқарув билан бирлашти
-
риш - жараённинг ички мазмунини ташкил этади. 
Ушбу фикрлардан келиб чиққан ҳолда, А.Ю. Ча
-
ленко иқтисодий механизм – иқтисодий жараёнда 
ишлаб чиқариш ресурслари ва уларни бирлашти
-
риш усуллари йиғиндисидир, деб таъриф беради 
ҳамда ресурслар сифатида тадбиркорлик субъект
-
лари фаолиятини олиб борадиган ҳудудий бирлик
-
ка тегишли бўлган ижтимоий, иқтисодий, экологик 
ва технологик ресурсларни назарда тутади [6]. 
Бу борада хорижлик иқтисодчи олимлардан Л.И. 
Абалкин, Г.С.Сеялова, Е.Е. Вершигора, В.Ф.Фи
-
липпов, А.А.Кульман, Б.З Мильнер ва Д.В. Ходос
-
ларнинг илмий ишлари эътиборга лойиқдир.
Б.З Мильнер ташкилий-иқтисодий бошқариш 
механизмига қарор қабул қилиш жараёнида таш
-