Таҳририят: Бош муҳаррир – Т. Аҳмедов Масъул муҳаррир – А. Юлдашев

Амалга оширилган тадқиқот ва изланишлар 
асосида қуйидаги хулосаларни илгари сурамиз:
1. Иқтисодиётни барқарор ва мутаносиб ри
-
вожлантириш, аҳоли турмуш даражаси ва фаро
-
вонлигини оширишда фуқароларнинг иқтисодий 
ҳодиса ва жараёнларга онгли равишда муносабатда 
бўлишининг муҳим шарти ҳисобланган молиявий 
саводхонлик катта аҳамиятга эга. Молиявий савод
-
хонлик фуқароларнинг ҳаётнинг турли жабҳалари, 
жумладан, иқтисодий фаолият юзасидан қабул қи
-
лаётган қарорларининг тўғри ва самарали бўлиши
-
ни таъминлаш билан бир қаторда, мамлакатдаги 
ишбилармонлик муҳитининг ривожланишига, тад
-
биркорлик фаолиятининг кенгайишига қулай им
-
кон яратади.
2. Молиявий саводхонликни таъминлашдан асо
-
сий мақсад инсон фаровонлиги ва ҳаёт сифатини 
ошириш ҳисобланиб, бунинг учун у ўз ихтиёрида
-
ги иқтисодий ресурслардан, рўй бериши мумкин 
бўлган воқеа ва ҳодисалар, вужудга келиши мум
-
кин бўлган шарт-шароитлардан ўзи ҳамда жамият 
учун манфаатли ва самарали асосда фойдаланиш 
борасида етарли билим ва кўникмаларга эга бўлиши 
лозим. Шунингдек, жамиятда таркиб топган қадри
-
ятлар тизими ҳам ушбу мақсадлар билан ўзаро муво
-
фиқ келиши зарур. Энг муҳими, ҳар бир шахс қайд 
этиб ўтилган восита ва дастаклардан фойдаланган 
ҳолда қисқа муддатли қарорлар қабул қилиш ҳамда 
узоқ муддатли молиявий режалаштириш жараёнини 
тўғри ташкил этиш қобилиятига эга бўлиши керак.
3. Аҳоли молиявий саводхонлигига таъсир этув
-
чи омилларни баҳолаш ҳамда уларни ривожланти
-

---

103
№ 2 (18)
Апрель-июнь, 2022 йил
риш муаммоларини ҳал этиш тизимига муаллиф
-
лик ёндашувининг асосий ғояси – ёндашувнинг 
прагматик тавсифи, яъни омилларни баҳолаш 
таъсир кўрсатиш объектлари ва жиҳатларидан ке
-
либ чиққан ҳолда, тегишли чора-тадбирлар ишлаб 
чиқиш билан якунланиши ҳисобланади.
4. Ўзбекистонда аҳолининг иқтисодий билим
-
лари ва тафаккурини оширишга йўналтирилган 
тизимли чора-тадбирларнинг амалга оширили
-
ши молиявий саводхонлик даражасининг янада 
кучайишига ижобий таъсир кўрсатмоқда. Бу ўз 
навбатида мамлакатдаги тадбиркорлик фаолия
-
ти ва аҳоли даромадлар даражасини оширишга 
ўз таъсирини кўрсатади. Расмий статистикада 
келтирилган асосий турдаги аҳоли даромадла
-
рининг молиявий саводхонлик билан боғлиқлик 
даражаси таҳлили даромад турлари ичида ўзи
-
ни ўзи банд қилишдан олинган даромад ҳамда 
мол-мулкдан олинган даромадлар аҳоли моли
-
явий саводхонлиги даражасига нисбатан юқори 
боғлиқ бўлиши аниқланди.
5. Молиявий саводхонликнинг аҳоли даромадла
-
рига таъсирини ўзини ўзи банд қилишдан олинган 
даромадлар, мол-мулкдан олинган даромадларнинг 
ва ижтимоий трансфертлар бўйича таҳлил қилиш 
мумкин. Маълумотлар мамлакат ҳудудлари бўйича 
ўзини ўзи банд қилишдан олинган даромадларнинг 
1% га ўсишини аҳоли умумий даромадлари ҳаж
-
мининг ўсишига таъсири қиймати изчил равишда 
пасайиб бораётганлигини; аҳолининг молиявий 
саводхонлик даражаси бевосита таъсир кўрсатув
-
чи фоизлар, муаллифлик ҳақи ва дивидендлар
-
нинг солиштирма салмоғи ошиб бораётганлигини; 
ижтимоий трансфертлар таркибидаги пенсиялар ва 
стипендияларнинг солиштирма салмоғи пасайиб, 
нафақаларнинг солиштирма салмоғи ошиб бораёт
-
ганлигини кўрсатади. 
6. Мамлакат миқёсида аҳоли молиявий савод
-
хонлиги даражасини оширишни самарали ташкил 
этишда аҳоли молиявий саводхонлиги даражасини 
оширишнинг ўз мазмунига кўра яқин ва ёндош тад
-
бирлар билан уйғун ҳолда олиб борилиши; аҳоли 
молиявий саводхонлиги даражасини оширишни 
ташкил этиш чора-тадбирларининг шакл ва мазмун 
жиҳатидан такрорланиш ҳолатларини келтириб 
чиқаришига йўл қўймаслик; бу борада белгиланган 
чора-тадбирларнинг аҳамиятли қисмини амалга 
оширишда мавжуд, йўлга қўйилган тадбирлар ва 
ташкилий асослардан фойдаланишнинг кўзда тути
-
лиши каби тамойилларга амал қилиниши мақсадга 
мувофиқ.
7. Жаҳон тажрибасида аҳоли молиявий савод
-
хонлиги даражасини бир гуруҳ респондентлар 
жавобидан келиб чиққан ҳолда баҳоланиши ман
-
зарани тўлиқ акс эттирмасдан, кўпинча ноаниқ 
тасаввурларга сабаб бўлади. Шунга кўра, “маҳал
-
лабай” ишлаш тизими орқали маҳалла фуқарола
-
рининг молиявий саводхонлик бўйича билим ва 
кўникмалари даражасини аниқлаш учун йўлга 
қўйилаётган тадбирлар таркибига электрон савол
-
нома шаклини киритиш мақсадга мувофиқ. Бун
-
да мамлакат ёки унинг ҳудудлари бўйича умумий 
тавсиф касб этувчи чора-тадбирлар эмас, балки ҳар 
бир муайян маҳалланинг амалдаги ҳолатидан ва ху
-
сусиятларидан келиб чиққан ҳолдаги молиявий са
-
водхонликни ошириш бўйича аниқ чора-тадбирлар 
ишлаб чиқилиши таъминланади.
8. Аҳоли шахсий жамғармалари ва инвестиция
-
ларини тартибга солиш механизмларини такомил
-
лаштиришнинг молиявий саводхонликни ошириш 
билан боғлиқ бўлган аҳолида шахсий жамғарма 
ҳосил қилиш ва уни кўпайтириш кўникмасини ри
-
вожлантириш, мазкур жараёнга ундовчи автоматик 
дастакларни шакллантириш; шахсий жамғармани 
тўғри ва самарали сарфлаш кўникмасини шакллан
-
тириш; жамғарманинг инвестицияга айланиш жа
-
раёнларини соддалаштириш, зарур шарт-шароит
-
ларни яратиш каби йўналишларини илгари суриш 
таклиф этилган.