Тарих фалсафаси

ТАРИХ ФАЛСАФАСИ

• Аврелий Августин

• Тарихнинг мазмуни – боқийликка элтувчи йўлдан боришда,
• инсон ҳаётининг мазмуни
• эса – Худога хизмат қилиш, гуноҳлардан фориғ бўлишдадир.

• Ибн Халдун

• Аввало, тарихнинг мазмуни, у тагаганидан кейин аниқ бўлади

• Шунингдек, тарих
• нинг мазмуни
• ҳақида эркинлик,
• ижод тушунча
• ларига таяниб
• сўз юритиш
• ҳам мумкин.

• Тарихнинг мазмуни мутлақ руҳ ўзини
• ўзи англаб етишидадир.

• Карл Ясперс

• Тарихнинг қуйидаги босқичларини фарқлайди:

• Тилларнинг
• вужудга
• келиши,

• Меҳнат
• қуроллари
• ихтиро
• қилиниши,

• Оловдан
• фойдаланишга
• киришилиши

• Тарихнинг мазмуни

• Умуминсоний маданиятни ва вақт ўқининг
• аввалида шаклланган анъаналарни
• сақлаш ва ривожлантиришдадир.

• XIX асрда
• фалсафадан
• ажралиб
• чиқди.

• социология

• Фан жамиятни
• тушунишга
• нисбатан
• фалсафий
• ёндашувларни
• асосан тан
• олади

• Айни вақтда
• ўз предмети
• ва тадқиқот
• методларига
• эга

• О.Конт

• Биринчи қисм ижтимоий
• статикани, яъни ижтимоий
• тизимларнинг мавжудлик
• шартларини ва уларнинг амал
• қилиш
• қонунларини,

• иккинчи қисм эса – ижтимоий
• динамикани,
• яъни жамиятнинг
• ривожланиш ва ўзгариш
• қонунларини ўрганади.

• К.Маркс
• (1818-1883)

• Ф.Энгельс
• (1820-1895)

• Жамиятни ўз-ўзидан ривожланадиган, иқтисодий
• ривожланишнинг бир босқичидаги барча
• мамлакатлар учун умумий бўлган ўта мураккаб
• тизим сифатида тавсифлайди.

• Герберт Спенсер (1820-1903)

• Социологияда органик йўналиш асосчиси

• Жамиятга индивидлар бирлашмаси сифатида ёндашади.
• Унинг фикрича, мазкур индивидларнинг ривожланишидаги
• фарқлар жамият эволюциясининг
• дастлабки шартлари ҳисобланади.

• Э.Дюркгейм
• (1858-1917)

• Жамиятни тушунишни қадриятлар тизими билан боғлаган, фақат шу йўл билан тарихни унинг ўзига хос хусусиятига мувофиқ тарзда ўрганиш мумкин, деб ҳисоблаган

• Макс Вебер (1864-1920)

• Онгнинг ўзаро алоқаси
• замирида субъектнинг
• қадриятга бўлган
• муайян муносабати ётади.

• Таҳлил қилинаётган материал
• нинг иқтисодий, диний
• ва ахлоқий қадриятлар
• билан ўзаро нисбатини
• аниқлаш лозим.

• И.А. Каримов (1938 й.т.)

• Тарихий хотираси бор инсон
• иродали инсон, жамиятнинг ҳар бир
• аъзоси ўз ўтмишини яхши билса,
• бундай одамларни йўлдан уриш,
• ҳар хил ақидалар таъсирига олиш
• мумкин эмас.

• Тарих сабоқлари инсонни ҳушёрликка
• ўргатади, иродасини мустаҳкамлайди.

• Тарих сабоқлари инсонни ҳушёрликка
• ўргатади,иродасини мустаҳкамлайди.

• Н.Жўраев (1952 й.т.)

• Ҳозирги замон тарих фалсафасининг қуйидаги
• вазифаларини белгилайди:

• Инсоният тари-
• хи ривожланиш
• қонуниятларини,
• уларнинг манба-
• лари ва моҳиятини
• ўрганиш;

• Инсоният тарихини,
• жумладан, миллий
• тарихни ҳам ҳозиргача
• таъсирини ўтказиб
• келаётган коммунистик
• мафкура асосидаги
• Илмий методологияда
• мавжуд бўлган тамойил-
• лардан воз кечиб,
• миллий истиқлол ғояси
• асосида ўрганиш ва
• даврлаштириш
• муаммосини ҳал этиш;

• Цивилизациялар ва
• маданиятлар юзага
• келишининг яхлит
• тизимини ишлаб
• чиқиш, улар инқирози
• сабабларини
• чуқур таҳлил этиш;

• Умуммий шаклини
• таҳлил этиш, уларни
• ўтмиш, бугун, кела-
• жак тизимида мантиқан
• ўрганиш ҳамда инсоният
• истиқболи ҳақида тасав-
• вурларга аниқлик
• киритиш;

• Тарихий тараққиёт омилларини
• диний ва дунёвий қонунлар
• нуқтаи назаридан ўрганиш,
• назарий жиҳатдан бақувват
• илмий ва амалий асосланган
• хулосаларни ишлаб чиқиш;

• Қадриятлар тизимини
• ҳозирги замон талаблари
• нуқтаи назаридан тадқиқ
• этиш ва баҳолаш;

• Тарих фалсафаси

• Фалсафанинг тарихий жараённи ва тарихий
• билишни талқин қилиш билан
• боғлиқ бўлган бўлими

• Тарих фалсафаси

• Бу фалсафанинг тарихий
• жараён мазмуни,унинг қонуниятлари
• ва асосий йўналишларини тушунтириш билан
• шуғулланувчи, шунингдек
• уни билиш методларини
• асословчи бўлими.

• Тарих фалсафасининг
• тузилиши

• Тарих фалсафаси
• онтологияси

• Тарих фалсафаси
• гносеологияси

• Тарих фалсафаси
• тарихи

• Тарих фалсафаси
• антропологияси

• Тарих фалсафасининг функциялари

• дунёқарашга доир функцияси

• назарий функцияси

• методологик функцияси

• прогностик функцияси

• диний-мифологик

• теологик

• онтологик

• аксиологик

• технократик

• идеалистик
• натурализм

• Объектив
• идеализм

• гносеологик

• натуралистик

• Тарих фалсафасининг
• концепциялари

• ТАРИХ ФАЛСАФАСИНИНГ УЧ МУҲИМ
• ЙЎНАЛИШИ

• прогрессив,

• регрессив

• циклли

• Ҳозирги замон тарих фалсафасида тарихий жараён
• мантиғи ва йўналишини тушунтиришга нисбатан
• икки асосий ёндашув

• ФОРМАЦИОН ЁНДАШУВ

• ЦИВИЗАЦИОН ЁНДАШУВ

• Хулосалар:

• Тарих фалсафаси – бу фалсафанинг тарихий жараён мазмуни, унинг
• қонуниятлари ва асосий йўналишларини тушунтириш
• билан шуғулланувчи, шунингдек уни билиш методларини
• асословчи бўлими. Қуйидагилар тарих фалсафасининг таркибий қисмлари
• ҳисобланади: тарих фалсафаси онтологияси, тарих фалсафаси
• гносеологияси, тарих фалсафаси тарихи, тарих фалсафаси
• антропологияси. Тарих фалсафасининг дунёқарашга доир,
• назарий, методологик ва прогностик функциялари фарқланади.

• Тарих фалсафасининг ҳозирги концепциялари орасида гносеологик
• йўналиш (танқидий тарих фалсафаси), онтологик концепция,
• аксиологик концепция, тарихнинг технократик концепциялари
• алоҳида ўрин эгаллайди.

• Формацион ва цивилизацион ёндашувлар тарихий жараён
• йўналишини айниқса тўлиқ ва теран акс эттиради.
• Айрим тадқиқотчилар кўрсатилган ёндашувларга мувофиқ
• монадага доир ёндашувни
• тахмин қиладилар.