Tarbiyasiga oid qarashlarning aks etishi

Iogann Genrix Pestalotssi
(1746-1827 
yy.)ning nomi alohida qayd etiladi. Zero, shveysariyalik bu pedagog-demokrat 
о„zining butun hayotini xalq bolalarini tarbiyalash va о„qitish ishiga bag„ishlagan. 
Uning “Lingard va Gertruda” (1781-1787 yy.), “Gertruda о„z bolalarini qanday 
qilib о„qitadi”, “Onalar kitobi yoki onalar uchun о„z bolalariga kuzatish va 
gapirishni qanday о„rgatish haqida qо„llanma” kabi asarlarida oilaning bola 
tarbiyasidagi о„rni, onaning bu boradagi namunasi bayon etilgan.
Iogann Genrix Pestalotssining fikricha, tarbiyaning maqsadi odamning barcha 
tabiiy kuchlarini va qobiliyatlarini о„stirish, о„stirganda ham bir-biriga uyg„un 
ravishda о„stirishdir. Tarbiyaviy omilning bolaga kо„rsatayotgan ta‟siri uning 
tabiatiga uyg„un bо„lishi lozim.
Pedagog tarbiyaning mohiyati tо„g„risidagi о„z tasavvurlariga asoslangan holda 
tarbiyaning yangi, ya‟ni, shaxsning tabiatiga muvofiq holda uning kuchi, 
imkoniyatlarini rivojlantirib borishga yordam beruvchi metodlarni yaratishga 
intiladi. Iogann Genrix Pestalotssi ham boshqa pedagoglar kabi bolani 
tarbiyalashni uning tug„ilgan kunidanoq boshlash lozimligini uqtirib о„tadi: “Bola 
tug„ilgan soat unga ta‟lim berishning birinchi soatidir”. Shu sababli pedagog 
chinakam pedagogika onani tо„g„ri tarbiyalash metodlari bilan qurollantirishi 
lozim, deb hisoblaydi. Pedagogika san‟ati esa tarbiya metodikasini har bir ona, shu 
jumladan, oddiy dehqon ayoli ham egallab oladigan darajada soddalashtirib bera 
olishi lozim. Tabiatga muvofiq tarbiya oilada boshlanib, maktabda davom 
ettirilishi kerak. 
Iogann Genrix Pestalotssi tarbiyaning asosiy vazifasini kelgusida ijtimoiy 
jihatdan foyda keltira oladigan hamda har jihatdan uyg„un kamol topgan insonni 
tarbiyalab voyaga yetkazishdir, deb hisobladi. Bolalar boshqalarga foyda 
keltiradigan ishlarga jalb etilib, bu borada izchil mashq qildirish yо„li bilan axloqiy 
jihatdan kamolotga yetkaziladi. Pedagogning fikricha, organizmning tabiiy 
ehtiyojlarini qondirish asosida bolada onaga nisbatan tug„iladigan mehr-muhabbat 

---

axloqiy tarbiyaning eng oddiy kо„rinishi (elementi)dir. Bolaning axloqiy yetuk 
bо„lishi uchun oila muhitida asos solinadi. Bolaning о„z onasiga bо„lgan 
muhabbati asta-sekin oilaning boshqa a‟zolariga nisbatan ham namoyon bо„la 
boshlaydi. 
Qisqa qilib aytganda, Iogann Genrix Pestalotssi oilada shaxsning barcha tabiiy 
kuchi va qobiliyatlarini uyg„un qilib о„stirishni tarbiyaning asosiy vazifasi deb 
hisoblaydi. Pedagogning bolani jismoniy, axloqiy va aqliy jihatdan yetuk qilib 
tarbiyalashga oid fikrlari bugungi kun uchun ham ahamiyatlidir.
Polyak pedagogi, bolalar yozuvchisi