Tarbiyainstituti

7П.Кодиров, Сайланма, 3 жилдлик. 3-ж. Юлдузли т>тнлар. Роман. Т., Адабиёт ва санъат
нашриёти, 1998. 28-6.
20

---

arqon” , “chavgon o'yini maydonida chegarani belgilab chizilgan 
chiziq”, “chavandoz” , “u otni chiviq bilan sekin urdi”, “ot surdi”, 
“ot terladi” , “balandlatib otdi”, “tegdi, tegib o‘tib ketdi” , “poyga”, 
“ot poygasi”, “u otda poyga qildi”, “yo‘rg‘a o t”, “odam o‘qni 
kamonga to‘g‘riladi”, “otlik otni qattiq choptirdi — yo'rtdi” , “ot 
anjomlari: yugan, jabduq - egar ustiga qo‘yiladigan yostiq yoki 
ko‘rpacha”.
0 ‘zbekiston 
Respublikasining mashhur yozuvchisi 
Oybek 
o‘zining “Bolalik” qissasida xalq milliy sporti turlaridan bo‘lgan 
“uloq o‘yini”ni juda yaxshi bayon qiladi: “Uloq” xalqning qadimiy 
o‘yini. Uni ilk bor ko'rgan Muso hang-mang bo‘lib qoladi.
“...Qalin odamlar orasidan jonivor ot o‘qday uchib ketdi. Bir 
ongina sarosimaga tushgan uloqchilar ko‘pirgan, quturgan daryoday, 
duv etib orqadan quvib ketdi. Uloqchilar biridan biri uloqni ohb 
qochadi, yana butun otliq duv quvadi...”
Surxondaryo hududida qadim-qadim zamonlarda ham xalq 
o‘yinlarining muayyan tizimi mavjud bo‘lgan, bu haqda shu yerda 
o‘tkazilgan arxeologik va etnografik manbalar habar beradi. 
Tarixdan maTumki, hisobsiz jang-u jadallar va yurishlarda Lshtirok 
etuvchi baqtriya jangchilariga zo‘r jismoniy tayyorgarlik, kuch, 
tezlik, chaqqonlik va chidamlilik juda ham zarur boTgan. Bunday 
jismoniy sifatlar ularda uzoq muddat davom etgan mashg‘ulotlardan 
so‘ng qaror topgan. Bu davrda ot sporti, kamondan otish, yugurish, 
sakrash, irg‘itish, suvda suzish, ovchilik, shatranj, kurash va boshqa 
ko‘pdan-ko‘p o‘yin turlari yuksak darajada taraqqiy etgan. 
Surxondaryo viloyati hududida Nika m a’budasining paydo bo‘lishi 
shundan guvohlik beradiki, demak bu yerda qadimgi yunon 
olimpiya o‘yinlariga o'xshash sport musobaqalari o‘tkazilgan.8
Taniqli qadimshunos olima G.A. Pugachenkova shaxmat tarixi 
haqida shunday yozadi: “...fil suyagidan yasalgan, balandligi 2,2 va 
2,0 santimetr bo‘lgan ikkita shaxmat donasining topilishi katta 
kashfiyotdir. Ulardan biri fil, ikkinchisi esa ho‘kiz timsolidir. Ulami 
eramizdan oldingi I-II asrga, ya’ni Kushon imperiyasi davriga 
mansub deyish mumkin. Dalvarzintepadan topilgan shaxmat 
donachalari shaturang o‘yinining shatranj shakliga oid bo‘lish 
kerak...”.9
Yusuf xos Hojib begona davlatga boradigan elchining o‘ziga xos 
boTgan fazilatlari: bilimdonlik, chechanlik va tadbirkorligidir, deydi: