Tarbiya psixologiyasi

Shaxs shakllanishiga oilaning ta’siri

Sharqning ulug’lari, mutafakkirlari o’z asarlarida bola tarbiyasi bo’yicha aytib o’tgan quyidagi fikrlari taxsinga sazovordir va hozirgi kunimiz uchun ham ahamiyatlidir:

Bola ota-onasi huzuridagi omon bo’lib, uning qalbi pokiza gavhardir. U har qanday naqshni qabul qilaveradi. Agar yaxshilikka o’rgatilsa, o’shanday o’sadi. Uning savobiga ota-onasi va murabbiysi sherik bo’ladilar. Agar yomonlikka o’rgatilsa, o’shanday o’sadi. Uning gunohi valiysiga bo’ladi. Valiysi uni saqlashi, ta’lim-tarbiya bermog’i lozim. Unga yaxshi axloqlarni o’rgatsin. Uni yomon bolalardan saqlasin. Nematlarga qiziqishga odatlantirmasin. Uni zebu ziyantga ruju qo’yishga qiziqtirmasin. Toki, kata bo’lganda zebu ziynat ortidan yurib, umrini zoye qilmasin.
Ota-ona bolani kichikligidan, umrining avvalgi kunlaridan ehtiyotkorlik bilan kuzatib borishi kerak. Uni faqatgina dindor va halol yeydigan ayolga emizdirsin. Haromdan hosil bo’lgan sutda baraka bo’lmaydi.
Bolada paydo bo’ladigan sifatlardan avvalgisi taomga o’chlikdir. Shuning uchun ota-ona unga ovqatlanish odoblarini o’rgatsin. Bazi vaqtlarda faqat non yeyishga odatlantirsin. Toki, nonga boshqa narsani qo’shib yeyish lozim, degan hayolga bormasin.
Ota-ona bolasiga ko’p ovqat yeyishning yomonligini singdiradi. Ko’p taom yeyish hayvonlarning ishi ekanini tushuntiradi.
O’g’il bolalarga oq rangli kiyimlar kiyish yaxshi ekani, rangdor va ipak kiyimlar ayollarga xosligi tushuntiriladi. Kundizi va bevaqt uhlashga bolani odatlantirmaslik kerak. Bunda udangasalikka o’rganib qoladi. Kechasi uhlashi man qilinmaydi. Ammo yotar joyi yumshoq qilinmaydi. Bola yotoq, kiyim va taomda dag’allika odatlansin.
Bolada yaxshi xulq va maqtovga sazovor ish sodir bo’lsa, uni taqdirlash va hursand bo’ladigan narsa ila mukofotlash hamda odamlar huzurida maqtash lozim.
Ba’zi holatlarda mazkur ishlarga xilof narsani sodir qilsa, o’zini bilmaganga solib, uni aybini oshkor qilmaslik kerak. Agar o’sha nomaqul narsani yana qaytadan qilsa, hech kimga bildirmay jazolash va odamlar bilib qolsa, uyat qilishlarini uqtirgan yaxshi. Ammo jazo ko’paytirib yuborilmasin. chunki bu narsa bolaning betini qotirib qo’yadi. Keyin uyalmay har narsani qilishga odatlanib qoladi. Ota bolasi huzurida o’z haybatini saqlab turishi kerak.