Omonullohxon tantanali ravishda taxtga o‘tirdi va shu kuni Afg‘onistonning to‘la mustaqilligi bayon etilgan manifestini e'lon qildi.
1919 yil 3 mart
Omonullohxon Hindiston vitse-qiroli lord Chelmsfordga inglizafg‘on munosabatlarini qayta ko‘rib chiqish va Afg‘onistonning to‘la mustaqilligi qayd etilgan xatni jo‘natadi.
Bir yarim
oydan so‘nggina kelgan javob xatida eski aloqalarga rioya qilish talab qilinadi.
Dоniyorоv А.Х. Mаrkаziy Оsiyo хаlqlаri tаriхi. O‘quv qo‘llаnmа. −T., TDSHI, 2014. (119 bet)
1919 yil aprelida bu ikki davlat o‘rtasida diplomatik munosabatlar o‘rnatish va o‘zaro elchilik almashuv haqida ilk bitim imzolandi. 1921yilda sovet-afg‘on shartnomasi imzolandi.
Shuning uchun ham 1919 yil 27 martda (Sovet Ittifoqi) sovet hukumati dunyoda birinchi bo‘lib Afg‘onistonning mustaqilligini tan olgan davlat bo‘ldi. Ayni paytda, Afg‘onistonga zarur bo‘lib qolsa, harbiy yordam berishini ham ma'lum qildi.
Sovet Rossiyasi o‘z janubiy chegaralarida Buyuk Britaniyaning mustahkamlanib olishini va uning Afg‘oniston bilan birga Turkistondagi milliy-ozodlik kurashi tayanchi bo‘lib qolishini istamas edi.
Dоniyorоv А.Х. Mаrkаziy Оsiyo хаlqlаri tаriхi. O‘quv qo‘llаnmа. −T., TDSHI, 2014. (119 bet)
Buyuk Britaniya Afg‘oniston davlatining mustaqil siyosat yuritishiga aslo chiday olmadi.
Afg‘onistonni itoatkor davlatga aylantirish maqsadida 1919 yil 3 may kuni Angliya Afg‘onistonga qarshi uchinchi istilochilik urushini boshladi.
O‘zining ko‘p sonli qo‘shini va yuksak harbiy texnikasiga tayanib britan armiyasi 300 ming qo‘shin bilan Xaybar dovoni bo‘ylab Afg‘oniston hududiga bostirib kirdi.
Dоniyorоv А.Х. Mаrkаziy Оsiyo хаlqlаri tаriхi. O‘quv qo‘llаnmа. −T., TDSHI, 2014. (119 bet)
Hindistondagi milliy-ozodlik kurashlari hamda qizil armiyaning O‘rta Osiyoda ingliz harbiy qismlariga qarshi harakatlari britan armiyasini muvaffaqiyatsizlikka duchor qildi. Natijada,
1919 yil 3 iyunda, urush boshlanganidan bir oy o‘tgach, Angliya urushni to‘xtatishga majbur bo‘ldi.8 avgust kuni Ravallindi shahrida tinchlik bitimi imzolandi
Bu bitimga binoan Afg‘oniston mustaqil davlat sifatida tan olinib, tashqi siyosat yuritishda erkin bo‘lib oldi. Mustaqil davlat sifatida Afg‘oniston ingliz subsidiyalaridan ham voz kechar edi. Lekin 3 mln. aholini o‘z ichiga olgan afg‘on qabilalari hamon Hindiston hisobida qoldi. Dоniyorоv А.Х. Mаrkаziy Оsiyo хаlqlаri tаriхi. O‘quv qo‘llаnmа. −T., TDSHI, 2014. (119 bet)
Bu bitim imzolangach, Angliya 1921 yil noyabrida Afg‘oniston bilan hal qiluvchi tinchlik bitimini imzolashga majbur bo‘ldi va u bilan diplomatik aloqalar o‘rnatdi. Shundan so‘ng Afg‘oniston yevropa va Osiyoning boshqa davlatlari bilan ham diplomatik munosabatlarni yo‘lga qo‘ydi.
Bu bitimga ko‘ra tomonlar boshqa davlatlar bilan bir-biriga dushmanona bo‘lgan bitimlar imzolamaslikka kelishib oladilar. Sovet davlati Afg‘onistonga moliyaviy yordam ko‘rsatadi.
Sovet-afg‘on bitimi. «Yosh afg‘onlar» islohotlari. 1921 yil fevralda sovet-afg‘on bitimi imzolandi.
Dоniyorоv А.Х. Mаrkаziy Оsiyo хаlqlаri tаriхi. O‘quv qo‘llаnmа. −T., TDSHI, 2014. (120 bet)
Mustaqillik Afg‘onistonning siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga keng yo‘l ochdi.
Afg‘on hukumati o‘z davlatining xalqaro maydondagi nufuzini mustahkamlab olib, 20- yillarning boshlaridan boshlaboq, allaqachon yetilgan islohotlarni boshlab yubordi.
Islohotlar o‘tkazish uchun 25 kishidan iborat maxsus komissiya ("Qonun chiqaruvchi Kengash") tuzildi. Komissiya dastlab moliya masalalariga diqqatini qaratdi.
Ilgarigi natura shaklida olingan soliqlar o‘rniga pul ko‘rinishidagi soliqlar joriy etildi. So‘ngra davlat byudjetini tuzishga kirishildi.
Dоniyorоv А.Х. Mаrkаziy Оsiyo хаlqlаri tаriхi. O‘quv qo‘llаnmа. −T., TDSHI, 2014. (120 bet)
Markaziy va mahalliy davlat apparati mustahkamlandi. Yagona markazlashgan davlatni tuzishga qaratilgan bir qancha qonunlar qabul qilindi.
biroz moyil bo‘lgan monarxiya tizimini ko‘zda tutar edi. "Asosiy qonun"da barcha fuqarolarning ularning milliy va diniy kelib chiqishidan qat'iy nazar tengligi, shaxs erkinligi, mulk daxlsizligi, nashr ozodligi e'lon qilingan edi.
Bu qonun Afg‘onistonda parlamentarizmga
Dоniyorоv А.Х. Mаrkаziy Оsiyo хаlqlаri tаriхi. O‘quv qo‘llаnmа. −T., TDSHI, 2014. (120 bet)
Oliy hokimiyatga amir boshchilik qilar edi. Shuningdek, Konstitutsiyada oliy kengash organi - Davlat Kengashini tuzish ham qayd etilgan edi.
Davlat Kengashi 50 kishidan iborat bo‘lib, yarmi viloyatlar aholisi saylovi orqali saylansa, qolgan yarmi amir tomonidan tayinlanar edi.
Davlat Kengashida qonun loyihalari ishlab chiqilar, davlat byudjetini tasdiqlash, chet mamlakatlar bilan kelishuvlarni ko‘rib chiqish va boshqa masalalar ko‘rilar edi.
Dоniyorоv А.Х. Mаrkаziy Оsiyo хаlqlаri tаriхi. O‘quv qo‘llаnmа. −T., TDSHI, 2014. (120 bet)
