Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

K

э

 = (A

арен

 : F

ичфб

) x 100% 

 

 

Bu yerda: K

э

   - eskirish koeffitsiyenti; 

A

арен

  - foydalanishda bo‘lgan davr mobaynida  

                                 asosiy ishlab chiqarish fondlarining 

                                 renovatsiyasi (qayta tiklanishi)ga  

---

272 

iste’molchilarning 

talablariga 

va 

ilmiy-texnika 

taraqqiyoti 

yutuqlariga  javob  beradigan  harakatchan  ishlab  chiqarishni 

yaratishiga bog‘liq. 

 

12.2. Foyda, uni shakllantirish va undan foydalanish 

 

XYuSning  barcha  moliyaviy  resurslari  o‘z  mablag‘lari 

hisobidan,  moliya va kredit bozorlaridan  jalb qilinadigan resurslar 

hisobidan,  uzoq  va  qisqa  muddatli  kreditlar

 

hamda  kreditorlik 

qarzlaridan 

iborat 

bo‘lgan 

qarz  mablag‘lari  ko‘rinishidagi 

resurslardan tashkil topadi.  

XYuSning  o‘z  mablag‘lari  quyidagilar  manbalar  hisobidan 

shakllanadi: 

•  mahsulotni realizatsiya qilishdan olingan tushum; 

•  moliyaviy operatsiyalardan keladigan daromadlar; 

•  investitsion faoliyatdan olingan daromadlar; 

•  boshqa daromadlar. 

Shuningdek,  o‘z  faoliyati  hisobidan  pullarning  kelib  tushishi 

amortizatsiya  ajratmalari,  chiqib  ketgan  mol-mulkni  sotish, 

maqsadli  tushilmalar,  qurilishda  ichki  resurslarni  mobilizatsiya 

qilish,  XYuS  ishtirokchilarining  a’zolik  va  boshqa  badallarining 

kelib tushishi hisobidan ham amalga oshirilishi mumkin. 

Moliyaviy  bozordan  jalb  qilinadigan  resurslar  aksiya, 

obligatsiya  va  boshqa  qimmatli  qog‘ozlarning  emissiyasi  va 

sotilishi natijasida va shuningdek, kreditlar hisobidan shakllanadi. 

Qayta  taqsimlash  tartibida  olinadigan  tushilmalarga  sug‘urta 

qoplamalari,  xoldinglar,  assotsiatsiyalar  yoki  boshqa  tarmoq 

tuzilmalaridan kelib tushadigan moliyaviy resurslar kiradi. 

Investitsion faoliyatdan resurslar XYuSga qimmatli qog‘ozlar, 

boshqa  XYuSlarga  hissali  ishtirok  etishdan  va  h.k.lardan 

olinadigan dividendlar va foizlar ko‘rinishida kelib tushadi. 

Yuqoridagi  barcha  manbalar  hisobidan  XYuSning  xarajatlari 

amalga oshiriladi. 

XYuSning  daromadlari  va  xarajatlari,  uning  byudjet  va 

byudjetdan  tashqari  davlat  maxsus  fondlari  bilan  o‘zaro  aloqalari 

choraklarga  bo‘lingan  tarzda  tegishli  yil  uchun  tuziladigan 

moliyaviy  rejada  o‘z  aksini  topadi.  Moliyaviy  reja  XYuS  moliyaviy 

faoliyatining  tashkil  qilinishi  va  uning  natijasi  hisoblangan  foydani 

aks ettiruvchi asosiy hujjat bo‘lib xizmat qiladi. 

257 

Muomala  sohasida  bunday  omillar  qatoriga  mol  yetkazib 

beruvchilar  va  iste’molchilar  bilan  ishlarni  yaxshilash,  xo‘jalik 

aloqalarining 

samarali 

usullaridan 

foydalanish, 

zamonaviy 

marketingni  amalga  oshirish,  tayyor  mahsulot  zaxiralarini 

kamaytirish  va  uning  realizatsiya  qilinishini  tezlashtirish  kabilar 

kiradi.  To‘lov  qobiliyatini  mustahkamlash  va  mablag‘larning 

aylanuvchanligini tezlashtirish maqsadida debitorlik qarzlari va pul 

oqimlarini  boshqarishni  yaxshilash  ham  bu  o‘rinda  alohida 

ahamiyat kasb etadi.