Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

  

 Bahs-munozara yoki nazorat uchun savollar 

 

•  Nima  uchun  moliyaviy  siyosat  moliyaviy  boshqaruv  tizimida 

eng asosiy elementlardan biri hisoblanadi? 

•  Moliyaviy siyosatning ta’rifini aytib bering. 

•  Siyosat,  siyosiy  ta’sir  va  siyosiy  rahbarlik  qanday 

elementlardan tarkib topadi? 

•  Moliyaviy  siyosatga  oid  uch  mantiqiy  xulosalarni  tushuntirib 

bering. 

•  Moliyaviy  siyosatning  o‘ziga  xos  bo‘lgan  eng  asosiy 

xususiyatlari nimalardan iborat? 

•  Moliyaviy  siyosatning  eng  asosiy  maqsadi  bo‘lib  nimalar 

hisoblanadi? 

•  Korxona moliyaviy siyosatining maqsadini aytib bering. 

•  Moliyaviy  siyosat  nima  orqali  amalga  oshiriladi  va  uning 

faoliyati qanday tamoyillar asosida tashkil etiladi? 

                                                 

26

 

  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Sh.Mirziyoyev  2017-yil  2-sentyabrda  imzolagan  «Valyuta  siyosatini 

liberallashtirish bo‘yicha birinchi navbatdagi chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmoni.

 

91 

bo‘g‘iniga  pul  fondlari  va  daromadlarini  shakllantirish  va  ulardan 

foydalanishning  o‘ziga  xos  bo‘lgan  shakllari  va  metodlari 

tegishlidir. 

Masalan, 

korxonalar 

moliyasi 

moddiy 

ishlab 

chiqarishga, 

YaIMni 

yaratishga, 

uni 

korxonalar 

o‘rtasida 

taqsimlashga  va  YaIM  bir  qismining  byudjet  va  nobyudjet 

fondlariga qayta taqsimlashga xizmat qiladi. Davlat byudjeti orqali 

resurslar davlatning markazlashtirilgan fondiga jalb qilinadi va ular 

hududlar,  tarmoqlar  va  aholining  turli  ijtimoiy  guruhlari  o‘rtasida 

qayta taqsimlanadi. 

Moliyaviy  tizim  “davlat  moliyasi  va  mahalliy  moliya” 

sohasining  alohida  bo‘g‘ini  sifatida  davlat  byudjeti  o‘z  ichiga 

quyidagilarni oladi:

 

•  respublika byudjeti; 

•  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  byudjeti  va  mahalliy 

byudjetlar. 

O‘z  navbatida,  Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  byudjeti 

Qoraqalpog‘iston  Respublikasining  respublika  byudjeti  hamda 

Qoraqalpog‘iston  Respublikasiga  bo‘ysunuvchi  tumanlar  va 

shaharlar  byudjetlaridan  tarkib  topadi.  Viloyatning  byudjeti  esa 

viloyat byudjetini va viloyatga bo‘ysunuvchi tumanlar va shaharlar 

byudjetlarini o‘z ichiga oladi. Shuningdek, tumanlarga bo‘linadigan 

shaharning  byudjeti  shahar  byudjeti  va  shahar  tarkibiga  kiruvchi 

tumanlar 

byudjetlaridan 

iborat. 

Va 

nihoyat, 

tumanga 

bo‘ysunadigan  shaharlari  bo‘lgan  tumanning  byudjeti  tuman 

byudjetidan  va  tuman  bo‘ysunuvidagi  shaharlar  byudjetidan 

tashkil topadi. 

Iqtisodiy  islohotlarning  yangi  bosqichida  davlat  byudjeti  o‘z 

oldida turgan quyidagi muammolarni hal etishi kerak: 

•  daromadlar asosini mustahkamlash; 

•  byudjet  daromadlari va xarajatlari ochiq va shaffof bo‘lishini 

ta’minlash; 

•  modernizatsiya qilish va zarur tarkibiy o‘zgarishlarni amalga 

oshirish 

negizida 

davlat 

xarajatlari 

tarkibida 

iqtisodiyotni 

innovatsion usulda rivojlanish xarajatlariga ustuvorlik berish; 

•  soliqlarni  umumdavlat  va  mahalliy  soliqlarga  bo‘lish  tartibini 

qayta  ko‘rib  chiqish  negizida  mahalliy  byudjetlar  daromad 

bazasini kengaytirish; 

•  byudjet defitsiti darajasini kamaytirish; 

---

90 

Shuningdek,  xo‘jalik  yurituvchi  subyektlar  moliyasi  quyidagi 

bo‘g‘inlardan iborat: 

•  tijorat korxonalari va tashkilotlari moliyasi; 

•  moliyaviy vositachilar moliyasi; 

•  notijorat tashkilotlari moliyasi. 

Yuqorida  keltirilganlarni  chizmali  ko‘rinishda  quyidagicha 

ifodalash mumkin:  

 

3.1.1-chizma. Moliyaviy tizimning sohalari va bo‘g‘inlari 

 

Moliyaviy  tizimning  alohida  sohalar  va  bo‘g‘inlarga  bo‘linishi 

YaIMni  shakllantirish,  taqsimlash  va  qayta  taqsimlashda, 

daromadlarni  shakllantirish  va  ulardan  foydalanishda  iqtisodiy 

munosabatlar subyektlarining bir-birlaridan  farqli ravishda ishtirok 

etishi  bilan  belgilanadi.  Moliyaviy  tizimning  har  bir  sohasi  va