Таълимотлари ва тилшунос алломалар хакида маълумот берилади



Download 9,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/125
Sana22.04.2022
Hajmi9,49 Mb.
#573317
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   125
Bog'liq
Umumiy tilshunoslik (Ravshanxo\'ja Rasulov)

Якоб Гримм
Машхур немис тилшуноси Якоб Гримм (1785-1863) киёсий- 
тарихий метод ёрдами билан герман тилларини тадкик килди. 
Я.Гриммнинг турт томдан иборат «Немис грамматикаси» асари
www.ziyouz.com kutubxonasi


тилшунослик тарихида мухим урин тутади. У ушбу салмокли 
асарида немис тили тарихий грамматикасини бошка барча гер­
ман тиллари билан киёслаган холда беради.
Асар биринчи томииинг биринчи нашри 1819 йилда, мазкур 
томнинг бутунлай, тубдан узгарган иккинчи нашри 1822 йилда 
чоп этилади.Мазкур томдан герман тилларининг тарихий фо- 
нетикаси хамда герман тилларидаги ундошларнинг силжиши, 
«кучиш» 
конуни 
урин 
олган, яъни 
Я.Гримм 
(Р.Раск, 
Я.Бредсдорфлар каби) ундошларнинг силжишини исботлаб 
беради. Масалан, Х,инд-Европа тилларига оид b, q, g - герман 
тилларида р, t, к га; хинд-европача р, f, к - германча f, q, h га 
силжиган, кучган, утган.
Ушбу жараён фонетик конунларнинг тан олинган дастлабки, 
биринчи намунаси эди. «Немис грамматикаси» асарининг барча 
томлари 1837 йилда якунланди.
Я.Гриммнинг «Немис тили тарихи» асари эса 1848 йилда 
эълон килинади. У жамият тарихини урганишда тилнинг асосий, 
энг мухим манба эканлигини айтади ва тилни у ёки бу халкнинг 
маданий-тарихий тараккиётининг махсули деб хисоблайди. 
Шунга кура Я.Гримм «Бизнинг тилимиз бизнинг тарихимиздир» 
деган гояни илгари суради. Хдкикатан хам - шундай. Я.Гримм 
ушбу, асарида «Халклар хакида суяклар, куроллар.,ва мозорларга 
Караганда жонлирок гувох бор. Бу тилдир», дейди.
Я.Гримм «Немис лугати» асарида (биринчи томи 1854 йилда, 
охирги томи 1960 йилда эълон килинди) немис шоири Лютер- 
дан тортиб, Гётегача булган немис тили лексикасини камраб 
олишга, курсатиб беришга харакат килди.
А лександр Христофорович Востоков
Таникли рус тилшунос олими, академик (1841) А.Востоков 
(1781-1864) тугма соков булиб, Санкт-Петербургдаги Румянцев 
музейи кутубхонасига бошчилик килган.
А.Востоков славян тили материаллари асосида тадкикот иш- 
ларини олиб боради. У, айтилганидек, киёсий-тарихий метод­
нинг асосчиларидан бири хисобланади.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Олим «Славян тили хакида мулохазалар» (1820), «Рус грамма- 
тикаси» (1831), «Вилоят буюк рус тили тажрибаси» (1852), 
«Черков славян тили лугати» (1858-1861) каби катор эътиборга 
лойик ишларни яратди.
А.Востоков тадкикотлари янги бой фактик материалларга 
асосланган булиб, славян тилининг тараккиётига катта таъсир 
курсатди. Шунингдек, киёсий-тарихий методнинг катъий карор 
топишига хам имкон яратди.
А.Востоковнинг 1820 йилда эълон килган «Славян тили 
хакида мулохазалар» маколаси унга катта шухрат келтирди. 
Олим бу асарида славян филологиясига оид масалаларга 
тухталиб, Хинд-Европа тилларининг славян тиллари оиласига 
мансуб рус тилининг эски славян, поляк ва серб тилларига 
булган муносабатини аниклайди, изохлайди.
А.Востоковнинг кайд этилган маколаси тарихий фонетика 
сохасидаги дастлабки иш хисобланади.
А.Востоков 1842 йилда «Румянцев музейидаги рус ва славян 
кулёзмаларининг тасвири» номли куп йиллик мехнатининг на- 
тижасини эълон килади. Ушбу тадкикотида эски славян тили­
нинг шохобчалари булган болгар, серб, рус ва жанубий рус (ук- 
раин) тилларини изчиллик билан фарклайди. Бу эса амалиётда 
эски славян тилининг тараккиёти ва ундаги узгарищларни 
даврлаштиришга, яъни кадимги (IX-XIV), уРта (XV-XVI) ва ян­
ги даврларга булишга имкон беради.
А.Востоков славян тилларига тарихийлик нуктаи назардан 
ёндашишни илк бор бошлаб берган олимдир. У тарихий прин­
цип га амал килган холда эски славян тилидаги бурун унлила- 
рини аниклайди, айрим харфларнинг талаффузини белгилайди
суз туркумларининг (масалан, сифат, равишдошларнинг) пайдо 
булиш вакти билан боглик айрим фикрларни баён килади.
Хуллас, Россияда киёсий-тарихий тадкикотлар, славян тил­
лари оиласига мансуб тилларни урганиш, айни тилларни 
киёсий-тарихий метод асосида тадкик килиш, уларни давр- 
лаштириш кабилар даставвал академик А.Х.Востоков номи 
билан богликдир.
Хинд-Европа тилларини киёсий-тарихий урганишнинг би-
www.ziyouz.com kutubxonasi


ринчи даври, айтилганидек, киёсий-тарихий методнинг ярати- 
лиши ва умумий тилшунослик фанининг асосланиши булди.

Download 9,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   125




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish