Talimiy maqsad

Erish temperaturasidagi kristall qattiq jismning batamom erishi uchun sarflangan issiqlik erish issiqligi deyiladi.

Qo'rg'oshinning temperaturasi 327°C (600 K)ga yetgandan keyingi berilgan issiqlik miqdori kristall panjarasini yemira boradi va kristall eriy boshlaydi. Qo'rg'oshin batamom erib bo'lgunga qadar uning temperaturasi o'zgarmaydi (grafikning А—В qismi). 0,1 kg massali qo'rg'oshinning erishi boshlangandan batamom erib bo'lguncha (6,4-3,9) kJ = 2,5 kJ ga teng erish issiqlik miqdori sarflanadi. Berilgan bu energiya kristall panjarasini yemirishga, uning atomlari orasidagi o'zaro ta'sirni kamaytirishga, ya'ni qo'rg'oshinning suyuq holatga o'tishiga sarflanadi.

Erish jarayonida kristall suyuqlikka to'liq aylanib bo'lmaguncha uning tempe­raturasi o'zgarmaydi. Qo'rg'oshin suyuqlikka to'liq aylanib bo'lgandan keyin uning temperaturasi yana orta boradi (grafikning B—C qismi). Bunda berilgan issiqlik suyuq holatdagi qo'rg'oshin atomlarining harakat tezligini oshirishga, ya'ni kinetik energiyasini oshirishga sarflanadi.

Suyuq holatdagi qo'rg'oshin ostidagi olov o'chirilsa, ya'ni unga energiya berilishi to'xtatilsa, u soviy boshlaydi (grafikning C—B qismi). Bunda qo'rg'oshin atomlarining kinetik energiyasi, binobarin, moddaning ichki energiyasi kantaya boradi. Qo'rg'oshindan issiqlik ajralib chiqadi.
Suyuq qo'rg'oshin soviy borib, 327°C (600 K)ga yetganda uning temperatu­rasi o'zgarmay qoladi (grafikning B—A qismi). Bu temperatura qo'rg'oshinning qotish temperaturasidir. Lekin qo'rg'oshindan issiqlik ajralib chiqishi davom etadi. Bunda qo'rg'oshin atomlarining kinetik energiyasi kamaya boradi va atomlar tartibli joylasha boshlaydi. Bu jarayon moddaning qotishi yoki kristallanishi deyiladi.
Berilgan massali qo'rg'oshinning suyuq holatdan batamom qattiq holatga o'tishi jarayonida undan 2,5 kJ ga teng issiqlik miqdori ajralib chiqadi.
Qo'rg'oshin qattiq holatga o'tib bo'lgandan keyin uning temperaturasi yana pasaya boshlaydi (grafikning А—О qismi). Atomlarning kinetik energiyasi kamayishi hisobiga uning ichki energiyasi kamaya boradi. Bunda temperatura dastlabki 27°C gacha pasayguncha qo'rg'oshin atrof-muhitga issiqlik uzatadi. To'liq kristall holatga qaytib, 327°C dan 27°C gacha soviguncha qo'rg'oshindan 3,9 kJ issiqlik miqdori ajralib chiqadi.
Boshqa barcha kristall jismlarning erish va qotish jarayoni qo'rg'oshin kabi bo'ladi. Ko'rilgan erish va qotish jarayonidan quyidagi xulosalarga kelish mumkin: