Ta’lim yo‘nalishi: O'zbek tili va adabiyoti Kurs: I o‘qitish tili: o‘zbek tili O‘qituvchi: R. Zaripov

55.Kodlashgan tarmoq, yarim funksional tarmoq, ijtimoiy jihatdan nufuzli xususiyatlari qaysi tilga xos? adabiy til

56.Sotsiolingvistika shakllanish, taraqqiyot nuqtai nazaridan tilning qaysi jihatlarini o‘rganadi? Funksional
57.Sotsiolingvistikani fan sifatida o‘rganish jarayonida uning qaysi tomonlariga eʻtibor qaratiladi?umuminsoniy hamda siyosiy xususiyatlari jumladan,til va jamiyat til va mafkura,til va tafakkur, til va xalq,til va yosh , til va jins,davlat institutlarida til,til taraqqiyotini rejalashtirish shuningdek tilning falsafiy xususiyatlarini o’rganish.
58.Sotsiolingvistika fanini tor va keng ma’noda talqin etishni qaysi tilshunos olim ilgari surgan edi? B. Golovin
59.So‘zlovchining ijtimoiy belgilariga nimalar kiradi?Yoshi,bilimi,vazifasi
60.Ijtimoiy lingvistika deb atalish asosida qanday ma’nolar kelib chiqadi?1)tilning umuminsoniy munosabatlaridagi o’rni,til va jammiyat o’rtasigadi xususiyatlarining o’zaro bog’liqligini o’rganish
2) tilshunoslikning ijtimoiy munosabatlaridagi turli vazifaviy xususiyati
61.Hozirgi tilshunoslikka eʻtibor bilan qarasak, bu fan ijtimoiy til bilimlari hisoblanib, fan va til qonuniyatlari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘lanish mavjud. Ushbu fikr quyida berilgan olimlardan qaysi biriga tegishli?A.P.Barannikov, 1919-yildagi maqolasida
62.70-80 yillar ijtimoiy tilshunosligida til uyushmalari qanday holatlar asosida shakllangan edi? Sotsiologlar va tilshunoslar hamkorligida ijtimoiy lingvistika bian bog’liq holda shakllangan til uyshmalari tashkil etadi.
63.Tildan tashqari uslubiy ma’nolar hosil qiluvchi qisqa til hodisalari hamda variantlar xususida fikr bildirgan olim qaysi javobda to‘g‘ri ko‘rsatilgan?Akademik V.G.Stepanov
64.Sinxron sotsiolingvistikaning obyektiga xos bo‘lgan tushunchalar?Hozirgi butun dunyo tili, til regionlari , davlat va xalq tillarinig hozirgi hayotini tilida hozir nima mavjud bo’lsa shularning barchasini o’rganish
65.Sinxron sotsiolingvistika metodologik jihatdan tahlil qilinganda nimalarni o‘rganadi?Til tizimi va uning qurilishidagi hamda turli xil til vositalarini tahlil qiladi
66.Badiiy asar tili ko‘lamdorligini taʻminlovchi vosita nimalar bilan xarakterlanadi?Shu tilning estetik ko’lamdorligini ta’minlovchi vositalarga boyligi bilan xarakterlanadi
67.Adabiy til deganda qanday til tushuniladi?Adabiy til (standart) umumxalq tilining ishlangan,sayqal berilgan,grammatik qonun qoidalarga rioya qilinadigan ma’lum meyorga solingan umummajburiy va qonuniy to’g’tri qo’llanadigan xalqning turli madaniy ehtiyojlariga xizmat qiluvchi tildir

68.Adabiy til va milliy til o‘rtasidagi o‘zaro farqni ko‘rsatuvchi xususiyat nimada ?1)kodlashgan tarmoq:u barcha adabiy tilda so’zlashuvchilar uchun umummajburiy bo’lib,unga turg’un me’yor xosdir va bu me’yor ma’lum bir maqsadda madaniylashadi

2)yarim funksional tarmoq:undan inson faoliyatining turli sohalarida foydalaniladi
3)adabiy til,hududiy dialekt,sodda so’zlashuv,ijtimoiy va kasbiy jargonlarga nisbatan ijtimoiy jihatdan nufuzli hisoblanadi.Madaniyatning tarkibiy qismi bo’lgan adabiy tilda milliy til kommunikativ tarmoqlarining barcha vakillari so’zlashadi
69.Jonli so‘zlashuv tili qanday til imkoniyatlari asosida taraqqiy etib boradi? Xalq so’zlashuv tili va adabiy ti imkoniyatlari asosida

70.Ye.Polivanov jonli so‘zlashuv tilini necha xil nomlanish asosida talqin etadi? 3 xil: 1.Shahar so’zlashuv tili,2.oddiy so’zlashuv tili. 3.Adabiy so’zlashuv tili

71.Tilning umumiy xususiyatlari deyilganda nimalar nazarda tutiladi?

72.Xalq og‘zaki tili qanday asosda yuzaga keladi? Xalq og’izaki ijodiyoti materiallari asosida yuzaga keladi . Bunga ‘’Uch og’ayni botirlar” , “Avazxon”, “Go’ro’g’li”, “Rustamxon” kabi dostonlar misol boladi.

73.Xalq og‘zaki tilining umumxalq tilning boshqa ko‘rinishlaridan farqi nimada? Xalq og’izaki tilini xalq yaratadi,unda har bir xalqning urf odatlariga xos xususiyatlari oddiy tilda aks etadi . Xalq og’izaki tili durdonalari o’z shakl –shamoyiliga ko’ra umumxalq tilining boshqa ko’rinishlaridan farqlanadi. Xususan, xalq og’izaki tilining xalq ijodkorlari tomonidan ixtiro qilinganligi uning qisqa,ixcham, xalqchil bo’lganligi hamda hududiy yoki dialectal ko’rinishiga ega ekanligi bu tilning asosiy xususiyatlaridir.

74.Koyne qanday ifoda vositasini anglatuvchi til?Og’zaki va yozma muloqot vositasi
75.Ayrim ijtimoiy guruhlar tomonidan yaratilib, umumxalq tilidan farqlanuvchi dialekt nima deb yuritiladi? Jargon
76.quladim (yiqildim), yigitning bahosi (uch), o‘pka (homiylik qiladigan shaxs) kabi jargonlar qanday tabaqaga mansub bo‘lgan kishilarga xos? Talaba nutqi (yoshlar nutqi)
77.Til holatining eng sodda varianti nima deb yuritiladi?monoglossiya
78.Tilning ijtimoiy kommunikativ tizimi nima?guruhlar orasidagi muloqot jarayoni
79.Ijtimoiy dialektlar sirasiga nimalar kiradi?argo,jargo,koyne,sleng
80.Monoglossiya qaysi tillarga xos?dialekt,qabila tili,urug’ tili
81.Sotsiolingvistika tilning qaysi tomonlarini o‘rganadi?tashki-funksional,ichki-grammatik
82.Tilning holati deganda nima tushuniladi?tilning tashqi va ichki tomondan o’zaro aloqasi
83.Tilning vaziyati deyilganda nima tushuniladi?til oilalari aloqasining ma’lum tarixiy sharoitida konkret ko’rinishi shakllanishi
84.Tilning mavjudligi deganda nima nazarda tutiladi?
85.Ikki tillilikning territorial chegaralanganligi nimalar bilan belgilanadi?dialekt va sotsiolekt bilan belgilanadi
86.Ikki tillilik individual hodisami yoki ijtimoiymi?ijtimoiy
87.Ikki tillilikning ijtimoiy hodisa deyilishiga sabab nima?tilning boyish,rivojlanishi , madaniy saviyasining oshishi.
88.Ekspressivlik deyilganda nima nazarda tutiladi?har xil induidlarda ma’lum genolelining fenotipik namoyon bo’lishi
89.Maʻlum bir mamlakat xalqlari tiliga xos bo‘lgan til qanday yuritiladi?milliy til
90.Diaxroniya qanday ma’noni anglatadi?yunoncha, tarixiy taraqqiyotni til taraqqiyotining vaqt nuqtai nazaridan o’rganilishi
91.Ichki va tashqi faktorlar asosida tilning qaysi jihatlari o‘rganiladi
92.Tarixiy ijtimoiy tilning ilk davri qachon paydo bo‘lgan?ibtidoiy jamoa tuzumi davrida
93.Urug‘ va qabila tillari tarixiy ijtimoiy tilning qaysi davriga xos? Ibtidoiy jamoa tuzumi davriga
94.Sotsiolingvistika va sotsial lingvistikaning bir-biridan farqi? Sotsial lingivistika til va nutqni farqlab,tilni ,uning birliklarini moddiy voqealanishdan uzib,parodigmmalarga birlashtirib,umumiy ma’nolarni o’rganishga intilsa,sotsiolingvistika parchalarini muayyan qo’llanish sharoitida ko’rib chiqadi.
95.Sotsiolingvistikaning tadqiq manbai? Nutq jarayoni va uning birliklari
96.Sotsiolingvistikaning tilshunoslikning boshqa yo‘nalishlaridan farqi? Tilshunoslik fani tilning ichki qurilishi , lisoniy birliklar , ularning o’zaro munosabatlari , tilning ichki rivojlanish qonuniyatlari kabi masalalar bilan shug’ullanib ,nolisoniy omillarni kop hollarda ekstralingvistik omillar sifatida tadqiqot jarayonidan chetlashtirsa,sotsiolingvistika nutq uchun ahamiyatli bo’lgan barcha qirralarni birgalikda olib qarashga intiladi.
97. “Sotsiolingvistika” fani dastlab qaysi mamlakatlarda vujudga keldi? 20-asrning o’rtalarida dastlab Amerika va Yevropa davlatlarida , so’ngra Rossiya,Angliya,Germaniya,Fransiya
98. “Sotsiolingvistika” fani qachon shakllandi?o’tgan asrning 20-40-yillarida
99.Til bu - ?til deganda ma’lum bir jamiyatnung barcha a’zolari uchun avvaldan tayyot holga keltirilgan,hamma uchun umumiy,qabul qilinishi majburiy,fikrni shakllantirish,ifodalash va boshqa maqsadlar uchun xizmat qiladigan birliklar va shu birliklarning o’zaro birikishi va bog’lanishini belgilovchi qonun qoidalar yig’indisi
100. Tilning rivojlanish omillari nechiga bo‘linadi?2 ga bo’linadi (ichki,tashqi)
101.Til rivojlanishining ichki omillariga qaysilar kiradi?Adabiy til meyorlarining qay darajada belgilanganligiga,ongli ravishda ishlanganligi,muayyan qoidalarga bo’ysundirilganligi,lug’aviy va Grammatik normalarni qanchalik tan olishi va unga amal qilish darajasi,davlatning va til jamoasining tilga munosabati
102.Nutq rivojlanishining tashqi omillariga qaysilar kiradi?Til rivojiga ta’sir etuvchi tashqi omillarga adabiy tilining unga qardosh va yondosh bo’lgan tillar bilan aloqasi va ulardan ta’sirlanishi,bosqinchilar istilochilarning mag’lub xalq tiliga munosabati va ular tilining mahalliy xalq tiliga o’tkazuvchi ta’siri va tazyiqi.Shu orqali mahalliy tilning , ijtimoiy hayotning ba’zi sohalaridan siqib chiqarilishi,bunga oid cheklashlar va boshqalar
103.Ko‘p tillilik nima?Ko’p tillar mavjud bo’lgan holar inglizcha-multilingvizm,fransuzcha-plurlingvizm
104.O‘zgaruvchanlik belgisiga ko‘ra eng sezgir sath qaysi?Leksika
105.Til siyosati nutqning taqdiriga qanday ta'sir etishi mumkin?U milliy yillarda nutqning chegaralanib qolishi hatto tilning turli turli uslublarining yo’qolib borishiga olib kelishi mumkin
106.Tilshunoslikda ijtimoiy yo‘nalish asoschisi?Sot.ling. shvetsariyalik F.D.Sossiyur nomi bilan bog’liq

107.Ma’lum hududning o‘ziga xos hududiy belgilari, binobarin, o‘ziga xos lug‘at, grammatik yoki fonetik xususiyatlariga ega bo‘lgan so‘zlashuv tili bu…Hududiy dialektlar

108.Umumiy ijtimoiy xususiyatlariga ko‘ra birlashgan ayrim guruhlarning lisoniy ehtiyojlarini qondirish uchun nutq amaliyotida ishlab chiqilgan til shakli bu…sotsiolekt

109.Rus sotsiolingvistlari V. I. Belikov va L. P. Krisinlar hududiy dialektlarni milliy til va uning boshqa ko‘rinishlaridan farqlagan xususiyatlar to‘g‘ri ko‘rsatilgan javobni ko‘rsating. 1) dialekt egasi (bu asosan qishloq aholisining keksa avlod vakillari)ning ijtimoiy, yosh va qisman jins jihatdan cheklanganligi; 2) dialekt qo‘llanish doirasining oilaviy va maishiy cheklanganligi; 3) turli shevalarning o‘zaro ta’siri va dialektlar tizimi o‘rtasidagi aloqalarning qayta qurilishi bog‘liqligi natijasida yarim dialektlarning shakllanishi; 4) adabiy til ta’siri ostida o‘ziga xos dialekt nutqining tenglashtirilish.i.

110.Sotsiolekt termini lingvistikada qachon paydo bo‘lgan?XX asrning ikkinchi yarmida

111.Qaysi davlatda amaldorlik va mavqe sotsiolektga bog‘liq bo‘lgan?Buyuk Britaniya

112. Askarlar (askarlar jargoni), o‘quvchilar (maktab jargoni) nutqi, jinoyatchilar jargoni, xippilar argosi, talabalar slengi, turli sohalarda ishlovchilarning kasbiy “tili”, argolari bu…sotsiolektga misol bo’ladi

113.Biron ijtimoiy guruh vakillarining o‘z nutqi bilan ko‘pchilikdan ajralib turish maqsadida o‘zicha mazmun berib ishlatadigan so‘z va iboralari qanday nomlanadi? Jargon

114.Yoshlar nutqida strelka jargoni qanday ma’noni anglatadi? Uchrashuv

	115.Biron ijtimoiy guruh tomonidan boshqalar uchun atayin tushunarsiz qilib qo‘llaniladigan u yoki bu darajadagi yashirin, yasama til bu…argo
116.Sleng so‘zi ilk bor yozma ravishda qayerda qayd etilgan?XVIII asrda Angliyada

117. Sleng so‘zi dastlab qanday ma’noni anglatgan?haqorat ma’nosini anglatgan

118.Muayyan kasb egalari yoki ijtimoiy guruhlarning og‘zaki nutqida qo‘llaniladigan, emotsional-ekspressiv bo‘yoqqa ega bo‘lgan so‘z va iboralar qanday nomlanadi?sleng