Таълим вазирлиги

Мулохаза юритиш учун саволлар: 
1. Ашёлар тушунчасини изоҳлаб беринг? 
2. Ашёлар қандай турларга бўлинади? 
3. Ашёвий ҳуқуқий муносабатлар қандай таълимотдан иборат? 
4. Рим ҳуқуқшунослари ашёларни неча қисмга бўлганлар? 
5. Рим ҳуқуқида эгалик қилиш қандай маънони билдирган? 
6. Рим давлатида эгаллаш неча қисмга бўлинган? 
7. Мулк ҳуқуқини таркибий қисмлари нималардан иборат бўлган? 
8. Мулк ҳуқуқи қандай турларга бўлинади? 
9. Мулк ҳуқуқининг мазмуни қандай элементлардан иборат бўлган? 
10. Мулк ҳуқуқи қандай усуллар орқали вужудга келади? 
Тавсия этиладиган адабиётлар 
1. Косарев А.И. Римское право М., 1986. 
2. Бартошек Милан. Римское право. Понятия, терминн, определения. М., 
1989. 
3. Новицкий И.Б. Претерский И.С. Римское чаетное право. Учебник. М., 
«Юрист» 1996. 
4. Черниловский З.М. Римское частное право. М., «Проспект» 2001. 
5. Муҳамедов Ҳ. «Хорижий мамлакатлар давлати ва ҳуқуқи тарихи» Т.г 
«Адолат» 1999. 
6. Дождев Д.В. Римское частное право. Учебник. М., «Юрист» 1996. 
7. Уразаев Ш.З. Римское право. Т., «Академия» 2000. 
8. Памятники Римского право: Законьг XII таблиц, институция Гая, 
Дигестм Юстиниана. М., «Юрист» 1997. 
9. Эрназаров О.Э., Топилдиев В.Р. Рим фуқаролик ҳуқуқи, Ўқув 
қўлланма, Т., «Университет» 2002. 
10. Шомуҳаммедова 3. «Рим хусусий ҳуқуқи», Т., «ТДЮИ» 2002. 
У1-БОБ. БОШҚАЛАРНИНГ МУЛКИГА БЎЛГАН ҲУҚУ*г
 
1 — §. Бошқаларнинг мулкига бўлган ҳуқуқ тушунчаси ва турларга 
бўлиниши. 
2 —§. Сервитутлар тушунчаси ва турлари. 
3 —§. Эмфитевзис тушунчаси . 
4 —§. Суперфиций тушунчаси. 
5 —§. Гаров ҳуқуқи. 

---

1-§. Бошқаларнинг мулкига бўлган ҳуцуц тушунчаси вa турларга 
бўлиниши 
 
Қадимги Рим қулдорчилик давлатида ашёвий ҲУҚу муносабатлар фақат 
мулк ҳуқуқи институтларидан Ҳ«(МД( эгаллашдан ташкил топмасдан, 
алоҳида махсус ашч ҳуқуқлардан, яъни бошқаларнинг мулкига бўлган ҳуқуқ 
ҳам вужудга келган. Бу ҳуқуқларнинг мулк ҳуқуқидан фарк қиладиган 
хусусиятлари, 
уларнинг 
предмети 
тўлиқ 
асосда 
<1Ш|{ 
бўлиб 
ҳисобланмасдан, ашёнинг маълум функциялар,1н. бошқариб тартибга 
солишдан иборат бўлган. Бу ҳуқуқлц[)Н бошқаларнинг ёки бегона 
шахсларнинг мулкларидан ,;Кй уларнинг маълум бир хўжалик 
функцияларидан фойдала|ГИ1и деб ^ам эътироф этилган. 
Рим ҳуқуқшунослари бошқаларнинг мулкига бўдган ҳуқуқларни, 
дастлабки фақат ер билан боғлиқ бўл,,ан сервитутларга қўллаганлар. 
Бошқаларнинг мулкига бўлган ҳуқуқ ҳаёт тақозоси асосц.д мулк 
ҳуқуқининг субъекти истамаган ҳолатида ҳам, ўйдан' фойдаланиш учун 
ноилож асосда, рухсат беришга тушунил( ,,да ҳам, кўпроқ қулдорлар 
манфаатини кўзлаб, мулк ҳуқуқидан тўлиқ фойдаланишни чегаралашга 
тушунилган. 
Қадимги сервитутларга асосланиб, бошқаларнинг мулкцга бўлган ҳуқуқ 
қуйидаги турларга бўлинган: 
1. Сервитутлар; 
2. Эмфитевзис; 
3. Суперфиций; 
4. Гаров ҳуқуқларидан иборат бўлган.