Таълим вазирлиги

Эҳтимоллик - бу аниқ бир натижага эришиш имкониятини ҳам 
билдиради:
P(Х)=m/n 
Бу ерда: m – ижобий натижалар сони; n – ҳодисаларнинг умумий сони.
Эҳтимолликни аниқлашда уч хил усулдан фойдаланилади.
1) Объектив (статистик) усул. Объектив усулда аввал амалга 
оширилган ўхшаш инвестиция лойиҳалари маълумотларига, статистик 
маълумотларга ва ҳисобот маълумотларига асосланиб эҳтимоллик 
аниқланади. Бу усулни тушуниш учун қуйидаги масалани кўриб чиқамиз.
2) Субъектив (эксперт) усул. Керакли маълумотларнинг етарли 
даражада бўлмаганлиги сабабли эксперт фикрларига асосланиб, эксперт ёки 
маслаҳатчиларнинг қарашларига ёки шахсий тажрибаларига таянган ҳолда 
эҳтимоллик аниқланади.
3) Аралаш усул. Бунда бирор ҳолатни эҳтимоллигини аниқлашда ҳам 
экспертларнинг фикрига (субъектив усул), ҳам статистик маълумотларга 
(объектив усул) асосланган ҳолда риск даражаси аниқланади.
Рискларни баҳолашнинг математик усуллари (ўртача квадратик 
четланиш, дисперсия ва вариация) 

---

314 
1. Ўртача квадратик четланиш ҳисоб-китоби. Бу усулнинг мазмуни 
шундан иборатки, берилган инвестиция лойиҳасининг пул оқими кутилган 
пул оқимидан қанча четлашганини ҳисоб-китоб қилишдан иборатдир. 
Четланиш қанча катта бўлса, лойиҳанинг рисклилик даражаси шунчалик 
катта бўлади.
Буни қуйидаги масалада кўриб чиқамиз.
2-масала. 
Қуйидаги жадвалда иккита А ва Б инвестиция 
лойиҳаларининг пул оқимлари иқтисодиётнинг турли ҳолатларида 
баҳоланган. Жадвал маълумотларига асосланиб, бу лойиҳаларнинг 
графигини тасвирланг ва улардан энг самарали бўлган лойиҳани танланг. 
Инвестиция лойиҳаларининг пул оқимлари (минг сўмда) 
Иқтисодиётнинг 
ҳолати. 
Пул оқимлари, п.б.да