Talim vazirligi

Adabiyotlar sharhi.
Qishda asalarilar kam harakat bo’ladi va tashqi haroratga qarab ular zich yoki siyrak xolda g’uj bo’lib turlanadi va doim harakatlanib turadi. Asalarilar xarakatda bo’lganligi uchun qubning markazi isib (37 gradusdan ortiq) yoki chekkalari (13 gradusdan past) sovib xam ketmaydi. qubning streometrik yuza birligiga eng kam issiklik berishga moslashgan. qub ichida gazlar almashinuvi yoz vaqtida uyadagi gazlar almashinuvidan 5-7 marta past.Qishda 1 kg asalari uchun 4 metr xavo sarflansa, yozda 20 metrga sarflanadi. (V.A.Telenov,1961).
Qishda asal arixonaning markazida korbanat angidridning kondentrastiyasi 46% ga yetsa, kislorod mikdori 3-45% gacha kamayadi.(E.Q .Es’nov,1976).
Asalarilarda partonogenz 1849 yilda aniqlangan, bunda urug’lanmagan tuxumdan erkak ari yetishib chiqadi va boshqa ishchi va ona ari katakchalariga qo’yilgan tuxumdan xamma vaqt urug’ hujayra yoki erkak yadro bo’lgan.(Petrunkevich, 1901,1903).
Sentyabr oyida yotoq arixonada yetti oraliqda joylashgan asalarilar oilasini ko’chirib, to’rtta romli asalli arixonaga .joylashtiriladi. Har bir ramkada 2 kg dan asal bo’ladi. (J.F.Krolotin, V.A.Gogov).
Shakar va shakarga o’xshash shirin suyuqliklarni arilarga berib tekshirib ko’rilganda, shulardan insonga shirin tuyulgan 30 tasidan arilar faqat 9 tasini iste’mol qilgan.(Frish,1935).
Ari oilasining umumiy asal to’plashi oilada etishtirilgan ishchi asalarilarning sifatiga bog’liq (G.F.Tarnov,1987y). Urug’langan tuxum ichida ona ari etishib chiqadiganlari ham uchraydi Ona arilar dikland ya’ni xromosomalar yigimi 2 xilga bo’lgan tuxumlardan rivojlanadi.(V.V.Tryasko,1959).
Gul chang o’rnini bosadigan oziqlar asalari hayotining dovomiyligiga va uning fiziologik xususiyatiga salbiy ta’sir etadi.(Q .L.Speru).
Janubdan shimolga qarab tarqalishi bilan ishshi asalarilar xartumining uzunligi osha boradi.(Xoxlov, Mixaylov, Alpatov,Sokarikov).
Asalari o’zlashtirish jihatidan pergo va asalari yog’iga ishlanib kelgan gulchang bir xil ekan.(S.A.Straykov, 1963-1967).