Таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

 
Қисқача хулоса 
ХIХ аср охири ва ХХ асрнинг бошларида бозор иқтисодиёти 
муносабатларининг жадал ривожланиши баробарида иқтисодий тадқиқотлар 
кўлами янада кенгайди ва чуқурлашди. Бу билан ҳозирги замон иқтисодий
таълимотларининг йирик йўналишлари шаклланди. Улар уч йўналишдан 
иборат: неоклассика, институционализм ва кейнсчилик. Классик назариянинг 
маржинал ёндашув билан кенгайиши неоклассик назария сифатида намоён 
бўлди. 
Институционализмнинг тадқиқот марказида институтлар – инсонлар 
томонидан барпо этиладиган ва ўзаро ҳамкорликни таркибловчи сиёсий, 
иқтисодий ва ижтимоий меъёр ва қоидалар туради. Институционал назария 
қоидалари неоклассик ёндашувга нисбатан янги назария бўлиб, у бозор 
муносабатлари таҳлилининг янги соҳасидир. Индивидлар ва институтларнинг 
ўзаро боғлиқлигини таҳлил қилишда методологик индивидуализм ва холизм 
методологиясидан фойдаланилади. Улар институтлар ёки индивидларнинг
бирламчилиги нуқтаи назаридан ўзаро фарқ қилади. 
Институционал иқтисодиёт ривожланишида ўзаро ўхшаш номдаги
неоинстиуционал ҳамда янги институционал босқичлардан иборат. Биринчи 
босқичда мулкчилик ҳуқуқлари (Р.Коуз, Р.Познер, С.Пейович), оптимал 
шартнома, конституциявий иқтисодиёт (В.Ванберг), ижтимоий танлов 
(Ж.Бьюкенен, Г.Таллок), трансакция харажатлари (Р.Коуз, О.Уильямсон), 
ахборот (Ж.Стиглер) назариялари, иккинчи босқичга
ўйинлар назарияси
(Ж. 
фон Нейман, О.Моргенштерн, Ж.Нэш), Г.Саймоннинг тўлиқсиз рационаллик 
назарияси киритилган. Д.Норт тадқиқотларида индивидларнинг институционал 
доираларни ўзгартиришга қодирлиги таъкидланади. 
Янги институционал иқтисодиётнинг энг ёйиқ кўринишдаги дастури 
келишувлар иқтисодиёти 
(Л.Тевано, О.Фавро, А.Орлеан, Р.Буайе)дир. Уни 
таҳлил қилиш марказида келишувлар туради. Келишувлар индивидлар 
ўртасидаги ўзаро ҳамкорликнинг умумий доиралари сифатида қабул қилинади.