Таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Рақамли имзо 
Интернет орқали узатилувчи маълумотларни шифрлаш уларни 
бегона шахслардан ҳимоя қилишни таъминлайди. Бироқ тўлиқ 
хавфсизликка эришиш учун транзакциядаги иккинчи шахс ҳақиқатан 
ҳам ўзи эканлигига ишонч ҳосил қилиш керак. Бизнесда буюртмачи 
шахсини таниб олишнинг энг муҳим воситаси унинг имзоси 

---

61 
ҳисобланади. Электрон тижоратда анъанавий имзонинг электрон 
эквиваленти — рақамли имзодан фойдаланилади. Унинг ѐрдамида 
транзакция 
ташаббуси 
белгиланган 
манбадан 
чиққанлигини 
исботлашдан 
ташқари 
ахборотни 
узатиш 
пайтида 
унинг 
бузилмаслигига ишонч ҳосил қилиш лозим. 
Худди шифрлашда бўлгани каби, электрон имзо технологиясида 
ҳам ѐки яширин калит (бунда битимнинг иккала иштирокчиси битта 
калитдан фойдаланади), ѐки очиқ калитдан фойдаланади (бунда бир 
жуфт калит – очиқ ва ѐпиқ калит талаб қилинади). Мазкур ҳолатда 
ҳам очиқ калитли (RSA каби) усуллар фойдаланиш учун энг содда ва 
энг оммавий ҳисобланади. 
RSA алгоритмидан фойдаланувчи рақамли имзо технологияси 
қандай ишлашини кўриб чиқамиз. Айтайлик, сиз бирон-бир хабар 
юбормоқчисиз. Бу ҳолатда қуйидаги тартибда ишлар бажарилади: 
1. Хеш-функция ѐрдамида дайджест — бошланғич матннинг 
ўзига хос тарзда сиқилган вариантини оласиз. 
2. Дайджест хабар олгач, сиз уни RSA шахсий калити ѐрдамида 
шифрлайсиз ва дайджест рақамли имзога айланади. 
3. Сиз хабарнинг ўзи билан рақамли имзони ҳам жўнатасиз. 
4. Хабарни олгач, адресат рақамли имзони сизнинг очиқ 
калитингиз ѐрдамида қайта шифрлайди ва дайджест хабарни чиқариб 
олади. 
5. Хабарни олувчи худди шу хеш-функциядан фойдаланиб, 
матнинг сиқилган вариантини олади ва уни имзодан тиклаб олинувчи 
дайджест билан солиштиради. Агар улар бир-бирига мос тушса, 
демак имзо тўғри ва хабар ҳақиқатан ҳам сиздан келиб тушган 
ҳисобланади. Акс ҳолда хабар ѐки бошқа манбадан юборилган, ѐки 
имзо қўйилгандан сўнг ўзгартирилган бўлиб чиқади.