Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Дебет Кредит
0100, 0400, 1000,
2010, 2810, 2910, 5010 9390
6 МАЪРУЗА. БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБИНИНГ РЕГИСТРЛАРИ ВА 
ШАКЛЛАРИ 
Маъруза режаси: 
1.Ҳисоб регистрлари тушунчаси 
2.Ҳисоб регистрларининг таснифи ва тавсифи 
3. Ҳисоб регистрларини юритиш ва тўлғазиш тартиби; 

---

4. Ҳисоб регистрларидаги хатоликлар ва уларни тузатиш усуллари. 
5. Бухгалтерия ҳисоби шакллари. 
1. ҲИСОБ РЕГИСТРЛАРИ ТУШУНЧАСИ
 
Корхонада ҳисоб маълумотларини йиғиш, қайд этиш ва жамлаш 
ҳисоб сиѐсатида акс эттирилган регистрлар ѐрдамида амалга оширилади. 
Ҳисоб регистрлари – бу бухгалтерия ҳисоби маълумотларини қайд 
этиш, гуруҳлаш ва жамлашда ишлатиладиган ахборот ташувчилардир.
Юқоридаги таърифдан кўриниб турибдики, ҳисоб регистрлари 
қуйидаги вазифаларни бажаради: 
1. Юз берган хўжалик операциялари, уларни тасдиқловчи 
ҳужжатларни қайд этиш (регистрация қилиш); 
2. Бошланғич маълумотларни активлар, хусусий капитал, 
мажбуриятлар, даромад, харажат, фойда ва зарарлар счѐтлари 
кесимларида қайд этиш, гуруҳлаш ва жамлаш; 
3. Оралиқ маълумотларни активлар, хусусий капитал, мажбуриятлар, 
даромад, харажат, фойда ва зарарлар счѐтлари кесимларида қайд этиш, 
гуруҳлаш ва жамлаш; 
4. Йиғма маълумотларни активлар, хусусий капитал, мажбуриятлар, 
даромад, харажат, фойда ва зарарлар счѐтлари кесимларида қайд этиш, 
гуруҳлаш ва жамлаш.
 
2.ҲИСОБ РЕГИСТРЛАРИНИНГ ТАСНИФИ ВА ТАВСИФИ 
 
Амалиѐтда бухгалтерия ҳисоби маълумотларини қайд этиш, 
гуруҳлаш ва жамлашда қўлланилаѐтган ахборот ташувчиларни номи, 
шакли, мақсади, юритилиш тартиби ва бошқа жиҳатларига қараб ҳар 
хил турларга ажратиш мумкин. 
Номланишига кўра ҳисоб регистрлари қуйидагиларга бўлинади: 
1. Китоблар 
2. Журнал-ордерлар 
3. Қайдномалар 
4. Мемориал-ордерлар 
5. Карточкалар 
6. Машинограммалар 
1.Китоблар – булар хўжалик операцияларини қайд этиш учун 
мўлжалланган ҳисоб варақаларини ўз ичига олган, муқоваланган ва 
тикилган ҳисоб регистрлари. Уларга мисол этиб Касса китобини, Бош 
китобни, иш ҳақи ҳақи китобини, асосий воситалар ҳисоби китобини, 
келиб тушган юкларни қайд этиш китобини ва бошқаларни келтириш 
мумкин. Ушбу ҳисоб регистрларининг афсаллиги шундаки, улар у ѐки 
бу 
маълумотларни 
бир 
неча 
ҳисобот 
даври 
учун 
ўзида 

---

мужассамлаштиради, бу маълумотларни йўқолиб кетмаслигига, яхши 
сақланишига имкон беради. Шу билан бирга улар фақат қўлда юритишга 
мўлжалланган, замонавий компьютерларнинг имконларидан бу
китобларни айнан шу кўринишида учун фойдаланиб бўлмайди.
Бухгалтерия ҳисобида қўлланиладиган китоблар ичида муҳим 
ролни Бош китоб ўйнайди. Ушбу китоб ҳисобот йилининг бошида 
очилади, унда ҳар бир счетга алоҳида варақ ажратилади. Китобга 
ѐзувлар ойма-ой уларга ажратилган қаторларда кўрсатилади. Бош 
китобда 
счетларнинг 
дебет 
томони 
ѐзувлари 
барча 
корреспонденцияланадиган кредит счетлар бўйича акс эттирилади, 
кредит томони ѐзувлари жамланган ҳолда кўрсатилади.