Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 
 
1. СОТИШ ЖАРАЁНЛАРИНИНГ АСОСИЙ КЎРСАТКИЧЛАРИ 
ВА УЛАР ҲИСОБИНИНГ ВАЗИФАЛАРИ 
 
 
Корхоналар асосий фаолиятининг охирги жараѐни – бу сотиш ѐки 
реализация жараѐнидир. Бухгалтерия ҳисобида сотиш жараѐнини соний 
ва суммовий жиҳатдан ифодаловчи турли кўрсаткичлар тўғрисидаги 
ахборотлар шаклланади. Бундан кўрсаткичларнинг асосийлари бўлиб 
қуйидагилар ҳисобланади (17.1- расмга қаранг).
 
 
 
 
 
17.1- расм. Сотиш жараѐни асосий кўрсаткичлари 
Маҳсулот (иш, хизмат)ларни сотишдан олинган тушум иккита 
турга бўлинади. Булар: (1) ялпи тушум; (2) соф тушум. 
Ялпи тушум – бу маҳсулот (иш, хизмат)ларни сотишдан олинган 
жами тушум бўлиб, у ўз ичига соф тушум ҳамда бюджетга тўланадиган 
билвосита солиқларни (акциз солиғи, қўшилган қиймат солиғи ва 
автомобил ѐқилғилари истеъмоли солиғи) олади. 
СОТИШ ЖАРАЁНИ АСОСИЙ КЎРСАТКИЧЛАРИ 

Маҳсулот, иш ва хизматларни сотишдан олинган ялпи тушум; 

Маҳсулот, иш ва хизматларни сотишдан олинган соф тушум (даромад); 

Сотилган маҳсулот, иш ва хизматлар таннархи; 

Сотишдан олинган фойда; 

Сотиш харажатлари; 

Бошқа давр харажатлари; 

---

Соф тушум - бу маҳсулот (иш, хизмат)ларни сотишдан 
корхонанинг ўзи кўрган даромад бўлиб, у ўз ичига сотилган маҳсулот 
(иш, хизмат)лар таннархи ҳамда корхона ялпи фойдасини олади. 
Сотиш таннархи – бу сотилган маҳсулот (иш, хизмат)ларнинг 
ишлаб чиқариш (бажариш, кўрсатиш) харажатлари мажмуаси. 
Сотишдан олинган ялпи фойда - соф тушум ва сотиш таннархи 
ўртасидаги фарқ.
Сотиш харажатлари – бу маҳсулот (иш, хизмат)ларни сотиш учун 
корхона томонидан қилинган қўшимча харажатлар, масалан реклама 
харажатлари, сотиш бўлими ва омборхоналарини сақлаш, уларда банд 
ходимлар меҳнат ҳақи ва бошқа харажатлар. Сотиш харажатлари сотиш 
таннархига киритилмайдиган, улар корхонанинг давр харажатларига 
киритиладиган ҳамда сотишдан олинган ялпи фойдаси эвазига 
қопланадиган харажатлари бўлиб ҳисобланади.