Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 
2.ХОМ АШЁ ВА МАТЕРИАЛЛАР ТАЪМИНОТИ ҲИСОБИНИ 
ТАШКИЛ ҚИЛИШ АСОСЛАРИ 
Таъминот жараѐнида асосий меҳнат предмети ҳисобланган хом ашѐ 
ва материаллар таъминоти энг муҳим ҳисобланади. Хом ашѐ ва 
материаллар, бошқачасига, ишлаб чиқариш заҳиралари ҳам деб аталади. 
Улар ишлаб чиқаришдаги ролига кўра асосий ва ѐрдамчи ишлаб 
чиқариш захираларига бўлинади. 
Асосий ишлаб чиқариш заҳираси деганда ишлаб чиқариладиган 
маҳсулотни асосий компонентини ташкил этадиган хом - ашѐ 
материаллар тушунилади. Масалан, колбаса ишлаб чиқарувчи корхона 
учун асосий хом-ашѐ материал бўлиб гўшт ҳисобланади. Қолган 
материаллар, айтайлик, чеснок, қалампир, туз, сирка, ўраш плѐнкаси, 
шпагат ва бошқалар ушбу корхона учун ѐрдамчи материаллар 
ҳисобланади. Худди шундай қурилиш ташкилотида қурилиш 

---

материаллари, транспорт корхонасида эҳтиѐт қисмлар асосий ишлаб 
чиқариш захиралари бўлиб хизмат қилади. 
Республикамизнинг 4-сон БҲМС «Товар- моддий захиралар»га 
мувофиқ (п.7)  ишлаб чиқариш заҳиралари уларнинг таннархи ѐки соф 
сотиш қийматидан бири бўйича уларнинг энг кичигини танлаш йўли 
билан баҳоланади. 
Ишлаб чиқариш заҳираларининг таннархи-бу уларни сотиб 
олишга ѐки ишлаб чиқаришга кетган барча харажатлар мажмуаси.
Сотиб олинган ишлаб чиқариш заҳираларининг таннархи 
уларни сотиб олиш қиймати, божхона йиғим ва тўловлари, 
сертификация харажатлари, комиссия тўлови, транспорт-тайѐрлов ва 
бошқа сотиб олишда кетган харажатларни ўз ичига олади. Қўшилган 
қиймат солиғини (ҚҚС) тўловчи ҳисобланмаган корхоналарда ишлаб 
чиқариш захираларини сотиб олишда таъминотчиларга тўланган ҚҚС 
ҳам уларнинг таннархига киритилади. ҚҚС тўловчи корхоналарда 
захираларни сотиб олишда тўланган ҚҚС суммаси бюджетга ушбу 
солиқ бўйича қарздан чегирилади, яъни ҚҚС бўйича бюджет олдидаги 
қарзнинг камайтирилишига олиб борилади.