Ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya

4.4-rasm.  Sanoat  mahsulotlarining  sinflanishi.
1.  Foydalanishda sarflanadigan mahsulot.
2.  O‘z  resursini  sarflaydigan  mahsulot  (4.4-rasm).
I guruhga xomashyo, tabiiy yonilg‘i (foydali qazilmalar, tabiiy 
qurilish  materiallari,  qimmatbaho  toshlar,  minerallar  va  h.k.)lar 
kiradi.
II  guruhga  materiallar  (yonuvchi-moylovchi,  to ‘qimachilik, 
yengil, og‘ir va boshqa sanoat, o ‘rmonchilik, elektr va radiotexnika 
hamda sanoat materiallari va h.k.) kiradi.
III  guruhga  sarf  bo‘luvchi  mahsulotlar  (oziq-ovqat  mahsu­
lotlari,  dori-darmon vositalari va h.k.) kiradi
IV guruhga ta ’mirlanmaydigan mahsulotlar (radiotexnika ele- 
mentlari, masalan, rezistorlar, kondensatorlar va boshqalar; mashi- 
nasozlik elementlari mahsulotlari, masalan, gaykalar, boltlar, tishli 
g‘ildiriklar va boshqalar; dvigatellar va bir martalik foydalaniladigan 
harakatlanuvchi  qismlar;  pirotexnika  mahsulotlari  va  boshqalar) 
kiradi.
V  guruhga  ta ’mirlanadigan  mahsulotlar  (radiotexnik  quril- 
malar, texnologik va sinov qurilmalari, qishloq xo‘jaligi va transport 
mashinalari, turli xil maqsadlarga m o‘ljallangan kompleks va optik- 
mexanik tizimlar) kiradi.
Sanoat  mahsulotlarining  birinchi  sinfiga  I,  II,  III;  ikkinchi 
sinfiga  esa  IV,  V guruhlari mansubdir.
174

---

Mahsulotning ko‘rsatilgan tavsiflanishining qo‘llanishi quyidagi 
amallarni bajarishda bir qator yengilliklar yaratadi:
—  muayyan  guruh  mahsulotining  birgina  ko‘rsatkichining 
nomlarini tanlashda;
— mahsulotdan foydalanish sohasini aniqlashda;
— bir yoki bir nechta asos bo‘luvchi namunalar sifatida tanlab 
olishda;
— mahsulotning sifat ko‘rsatkichlari nomlariga davlat standart­
larining tizimlarini yaratishda.
Sifatni har taraflama o‘z ichiga oluvchi, uning hamma tomon- 
larini ta ’minlovchi hamda mahsulotning barcha hayotiy bosqich­
larini qamrab oluvchi faoliyat sifat tizimlarini bildiradi.  Sifatli ish 
marketing (bozor tahlili va savdo-sotiq ishlari) sohasidan boshlanib, 
mahsulotning ishlatilishidan hosil bo‘ladigan chiqindilardan foy­
dalanish bosqichi bilan yakunlanadi (4.5-rasm). Bu bosqichlarning 
yig‘indisini