Ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya

1
 rolik 
2
 ga  qo‘yilib,  asbobning  ishlash 
jarayonida  doimiy  tezlik  bilan  rolik 
3
  ga  o ‘raladi.  Qog‘oz  (dia- 
grammali)  tasma  valik 
4
  bilan  bog‘liq  kichik  quvvatli  dvigatel 
(rasmda ko‘rsatilmagan) yordamida o ‘rab olinadi. O ‘lchash asbobi­
ning  harakatlanuvchi  qismi 
5
  o ‘q  bilan  (rasmda  keltirilmagan) 
richag 
6
 orqali  asbobning  strelkasi 
7
 bog‘langan.  Uzluksiz  yozuv 
strelkaning  oxirida joylashtirilgan pero 
8
 bilan  amalga  oshiriladi 
va qog‘oz tasmaga egri chiziq ko‘rinishida qayd etib boriladi.  Strelka 
bilan peroning holati o ‘lchanayotgan kattalikning qiymatini aniq- 
laydi.
Yorug‘lik nurli ossillograflar. Yorug‘lik nurli ossillograflar elektrik 
jarayonlar  tezlik  bilan  o ‘tishini  kuzatish  va  rasmga  olish  uchun 
m o‘ljallangan.  Ossillografning asosiy elementi magnitoelektrik as­
bob tizimlariga o ‘xshash prinsipda ishlaydigan ossillografik galvano- 
metr hisoblanadi.
NS  doimiy magnit  qutblari  o ‘rtasida  ingichka  yoriqqa  (2.16- 
rasm)  harakatlanuvchi  halqa 
1
  ga  bronzali  sim  joylashtirilgan. 
Halqaga oyna 
2
  mahkamlangan. Halqa magnit maydoni bilan halqa 
tokining o ‘zaro harakati natijasida oyna harakatlanadi. Asbobning 
harakatlanish  tizimining  kichik  inersiyaliligi  hisobiga  oyna  tok 
qiymatining bir ondagi qiymatiga proporsional burchakka aylanadi.
68

---

2.15-rasm.  O ‘ziyozar  asbobning 
qurilmasi.
2.16-rasm.  Magnitoelektrik 
ossillograf  qurilmasi.
Lampa 
3
  dan  nuqtali  yorib  o ‘tgan  yorug‘lik  nuri  optik  tizimda 
qisqa  bog‘lamli  fokuslanib  oynaga  uzatiladi.  Uni  kesuvchi  nur 
doimiy tezlik bilan harakatlanuvchi fotoqog‘oz 
4
 ga uzatiladi. Bunda 
yorug‘lik  nuri  yorug‘lik  sezuvchi  fotoqog‘oz  qatlamiga  tokning 
egri  chiziq  izlarini  qoldiradi.  Bu jarayon  esa  ossillogrammalash 
deb nomlanadi.
2.6.  O ‘lchash vositalarining metrologik xarakteristikalari
O ‘lchash vositalari boshqa texnik qurilmalar kabi ularning vazifa 
va qo‘llanilishini belgilovchi qator texnik xarakteristikalarga ega.
O ‘lchash vositalarining sifati, ularning texnik darajasini baho- 
lashda xizmat qiladigan va o ‘lchash natijalariga ta’siri va xatoliklarini 
baholash maqsadida o ‘lchash vositalarining ba’zi xarakteristikalari 
ajratiladi.  O ‘lchash vositalarining bunday xususiyatlari 
metrologik
69

---