Ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya

M t  =   R(da/dt).
 
(2.17)
Bu moment tinchlantirish koeffitsiyenti 
R
 ga va qo‘zg‘aluvchan 
qismning  burchakli  tezligi 
da/dt
  ga  proporsionaldir.  Tinchlan­
tiruvchi moment ma’lum darajada asbobning muhim ekspluatatsion 
parametrlaridan biri — tinchlanish vaqtini belgilaydi.
Elektromexanik turdagi o ‘lchash asboblarining turlari, ularning 
ishlashi,  metrologik  tavsiflari.  Elektromexanik  turdagi  asboblar 
magnitoelektrik,  elektromagnit,  elektrodinamik,  ferrodinamik, 
elektrostatik va induksion tizimli asboblarga b o ‘linadi. Bu tizimdagi 
asboblar nisbatan keng tarqalgan b o ‘lib, 2.5-jadvalda ularning tav- 
siflari keltirilgan.
Magnitoelektrik o ‘lchash asboblar — doimiy tok zanjirida elektr 
tok kuchi, kuchlanish yoki elektr miqdorini o ‘lchaydigan asboblar. 
Magnitoelektrik  asboblarning  o ‘lchash  mexanizmining  harakat- 
lanuvchi qismi doimiy magnitdagi magnit maydoni va o ‘tkazgichdagi 
tok bilan o ‘zaro ta’sirlashish natijasida harakatlanadi.
Doimiy magnit maydonida joylashgan harakatlanuvchi ramkali 
magnitoelektrik asboblar eng ko‘p tarqalgan  (2.9-rasm).
Ramkali g‘altak b o ‘yicha tok o ‘tishida aylantiruvchi moment 
hosil qiluvchi kuch yuzaga keladi. Ramkaga tok prujina yoki uzay- 
tirgich  orqali  o ‘tib,  mexanik  aylanish  momentiga  teskari  ta’sirni 
yaratadi.
Ikkala harakat natijasida ramka ramkadagi tok kuchiga propor- 
sional  ravishda  harakatlanadi.  Bevosita  ramkadagi  g‘altak  orqali
58

---

ил
чо
&
Э-
а
E
le
k
tr
om
ex
a
n
ik
 
tu
rd
a
g
i 
o
‘lc
h
as
h
 
a
sb
ob
la
ri
n
in
g
 
ta
v
si
fl
a
ri

---