|
0 ‘zbekiston bank tizimining ko'rsatkichlari 1
K o‘rsatkichlar
01.01.99
01.01.00
01.01.02
01.01.06 01.01.10
1.01.11
Uz.tijorat banklar
soni
28
33
38
28
30
31
Filial u m u m iy soni
570
791
791
893
810
810
Fondlarning
u m u m iy summasi
0,8
6 ,6
6,4
9 ,5
15,7
20,8
ToMangan Ustav
fondlarining
u m u m iy summasi
0,1
0,2
0,6
0,9
3,1
4,1
Korxona va
tashkilotlar
depozitlarining
u m u m iy summasi
0,4
—
—
—
8,7
13,2
Tijorat banklar
tom on d an korxona
tashkilotlar va
aholida berilgan
kreditlar summasi
0,5
3 ,4
3,4
5 ,2
8,6
11, 5
Shu ju m ladan qisqa
muddatli kreditlar.
0,3
1,5
1,5
2,2
2 ,7
3 ,9
U z o q muddatli
kreditlar
0,2
1,6
1,6
2,9
5 ,9
8,6
0 ‘rta muddatli
kreditlar
0,3
0,3
0,1
—
—
Hisob-kitoblarni tezlashtirish, jarayonlarni ishonchligini t a ’minlash
h a m d a bu jarayonlar bilan b og ‘liq xarajatlarni kamaytirish m aqsadida
tijorat banklari bugungi kun d a kom pyuter texnikasi bilan jih o z la n -
moqda.
Tijorat banklarining to'lovlarini amalga oshirish funksiyasi orqali
bugungi kunda yuridik shaxslarning davlat budjetiga boMgan m ajbu-
riyatlari nazorat qilinmoqda.
Bugungi kunda tijorat banklari yetarli darajada texnik jih o z la n -
ganligi ham da kerakli axborot bazalariga va malakali kadrlarga egaligi
' «Bozor, pul, kredit» ju m ali № 2, 2001.
banklari o ‘z navbatida qimmatli qog‘ozlar bozorining asosiy ishtirokchi-
laridan biri qilib q o ‘ymoqda.
Qimmatli qog‘ozlar bozorida banklar bir vaqtning o ‘zida h a m
investor ham e m ite n t sifatida q a tnashm oqda. Banklarning bo sh qa
x o 'jalik s u b y e k tla rig a n isb a ta n stabil m oliyaviy holatga egaligi
qim m atli q o g 'o z la r bozorida operatsiyalarda qatnashishga im k o n
b erm oqda.
Respublikada tijorat banklarning qimmatli qog‘ozlar bozorida aktiv
ishtirok etishining sabablaridan yana biri banklarning nizom kapitalini
oshirish sohasida o ‘z aksiyalarini sotishga bo ‘lgan intilishdir.
Bugungi kunga kelib tijorat banklari qimmatli qog‘ozlar bozorida
aksiyalardan tashqari depozit va ja m g ‘arm a sertifikatlar bilan ishlashni
ham yo'lga q o ‘ymoqdalar. Bundan tashqari banklar o ‘z mijozlariga
moliyaviy broker sifatida ham xizm at ko‘rsatmoqda. Banklarning
bunday funksiyalarni bajarishlari korxona tashkilotlaming qimmatli
qog‘ozlar bozori operatsiyalarida qatnashishlari uchun qulay sharoit
yaratm oqda.
Bugungi kunda, Respublika davlat mulkini xususiylashtirish bilan
bog'liq jarayonlar keng o ‘rin olganligi sababli, korxonalarga tegishli,
qimmatli qog‘ozlar bozoriga nisbatan, davlat qimmatli qog‘ozlar bozori
aktiv harakat qilmoqda. Bu bozorda asosiy qatnashchilar sifatida tijorat
banklari maydonga chiqmoqda.
Bu bozorda tijorat banklari o ‘zlarining brokerlik funksiyalarini
amalga oshirish bilan bir qatorda mavjud resurslarini hech qanday
tav a k a lc h ilik k a b o rm a g a n h o ld a qisqa m u d datla rga joylashtirish
imkoniyatiga ega boMmoqdalar.
Respublika iqtisodiyotiga kirib kelayotgan «Lizing» jarayonlari
bugungi kunda ishlab chiqarishni texnika va texnologiya t a ’minlash
harnda qayta jihozlashda muhimligini ko'rsatmoqda. Agar biz lizing
xizmatlariga t o ‘lanadigan foiz bilan bank krediti bo‘yicha to'lanadigan
foiz o'rtasidagi bog'liqlikga e ’tibor beradigan bo‘lsak, u holda lizing
x iz m a tla rin i b u g u n g i k u n d a tijo ra t ban klari t o m o n id a n am a lga
oshirilishini y o ‘lga q o ‘yish qulay ham d a inuhimdir.
C h u n k i tijorat banklari lizing xizmatlari u ch u n boshqa lizing
tashkilotiga k redit berish idan k o ‘ra b an k krediti foizi d arajasida
mijozlarga xizm at k o ‘rsatishi va shu bilan lizing xizmatlari bahosini
kamaytirish m u m kin. B undan tashqari, kerakli mablag‘ni jalb qila
olish imkoniyatiga ega va shu bilan bir qatorda texnik jihatdan yetarli
darajada jihozlangan.
Tijorat b anklari to m o n id a n olib borilay otgan b a n k faoliyatiga
bugungi kunda «Trast» xizmatlari h a m kirib kelmoqda. Trast xizmatlari
Respublika banklari uchun yangi hisoblansada uni o'zlashtirish sohasida
ko ‘plab ishlar olib borilmoqda.
C het el b an k tajribasidan bizga m a ’lum ki, firm alar buyurtm aga
ega b o ‘lishliklari o ‘z navbatida b a n k t a ’m in o t xatlari deb ataluvchi
firm aning moliyaviy qobiliyatini kafolatlovchi xizm atlarga bog'liq
b o 'lm o q d a .
Jaho n banklari ish faoliyatida axborotlarni sotish va moliyaviy
m aslahatlar kabi xizmatlar ham keng o 'r in oigan. Bizning oldimizda
turgan masalalardan biri ham bu sohani o ‘rganishdir.
Y ang i iq tis o d iy s h a ro it o ‘z n a v b a t i d a t ij o r a t b a n k l a r i n i n g
rivojlanishini u lar ko ‘rsatayotgan x izm a tla rg a va bu x izm a tla rn in g
qay darajada tashkil qilinganligiga bog'liq.
C hunki ishlab chiqarishdagi kabi b a n k sohasida h a m raqobat
e rta m i-k e c h m i o ‘z ishini bajaradi.
2011 -yilda respublika bank tizimi barqarorligini t a ’m inlash va
iqtisodiyotning yuqori o ‘sish sur’atlarini rag'batlantirishga qaratilgan
quyidagi q ator m uhim chora-tadbirlar:
— x a lq a ro a m a liy o td a g i ya n g i o ‘z g a r i s h la r n i i n o b a t g a oigan
h o l d a b a n k n a z o r a ti n i t a k o m i l l a s h t i r i s h , t iz im li t a v a k k a lc h i li k -
l a r n i a n iq la s h g a q a ra tilg a n m a k r o p r u d e n s i a l n a z o r a t n i n g r o lin i
oshirish ;
— banklarning kapitallashuvini, aktivlari sifatini, ular faoliyatidagi
tavakkalchiliklarni, jum ladan kredit tavakkalchiligini boshqarishni sifat
jihatidan yangi darajaga ko'tarish;
— aholi va xo'jalik yurituvchi subyektlarning pul m ablag'larini
uzoq m uddatli depozitlarga jalb qilishni rag'batlantirish;
— iqtisodiyotga yo'naltirilayotgan
kreditlar hajm ini
oshirish
va b a n k la r n in g in v e s tits iy a j a r a y o n l a r i d a g i i s h t i r o k i n i y a n a d a
kengaytirish, kichik biznesni m oliyaviy q o ‘l la b - q u w a tla s h n i faol-
lashtirish;
— tijorat b an klarida hisob va h iso b o tn i yuritishda zam o nav iy
texnologiyalar va uslublarni joriy etish, ularning sifati va ochiqligini
t a ’rmnlash;
— respublika tijorat banklari va m o liya-ban k tizimi faoliyatini
baholashda xalqaro amaliyotda qo'llaniladigan m e ’yorlar, m ezonlar
va andozalarni joriy etish va ularning bajarilishiga erishish borasida
tegishli ishlar olib boriladi.
2011-yilda bank tizimini yanada mustahkamlash maqsadida xususiy
banklar va xususiy m ulkka asoslangan moliya institutlarini tashkil
etishning qonunchilik asoslarini takomillashtirish orqali bank-m oliya
sohasiga xususiy kapitalni jalb qilishni ko'paytirish b o ‘yicha aniq chora-
tadbirlar majmui ishlab chiqiladi.
Bu esa bank va boshqa moliyaviy xizmatlar bozorida raqobatning
kengayishi ham da mijozlarga xizmat ko'rsatish sifatining oshishiga
imkon beradi va eng yuksak xalqaro standartlar talabiga mos zamonaviy
bozor infratuzilmasining rivojlanishi uch u n sharoit yaratadi.
Shu bilan bir qatorda 2 0 1 1-yilda kredit tashkilotlarining huquqiy
bazasini mustahkamlash va ular faoliyatini yanada takomillashtirish
b o ‘yicha qator qonunchilik hujjatlarini, jum ladan, «Kredit byurolari
faoliyati va kredit axboroti almashuvi to‘g‘risida»gi, «Garov reestri
t o ‘g ‘risida»gi qo n u nlar loyihasini ishlab chiqish mo'ljallangan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
