Ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti fizika –matematika fakulteti

 

 

 

 

 

 

---

57 

 

 

                                                    Xotima 

BMI  ning  I  bobida    Koinotning  asosiy  75%  qismini  tashkil  etuvchi  qorong’i 

enеrgiya va qorong’i matеriya o’rganilgan bo’lib, quyidagi xulosalarga kеlingan: 

1.Qorong’i  enеrgiyaning  hisobiga  bir-biridan  uzoqda  joylashgan  galaktikalar 

va galaktikalar to’plami o’zaro bir-biridan itarishadi. 

2.Bizdan  qandaydir  masofada  joylashgan  galaktikalar  Xabbl  qonuni  bo’yicha 

aniqlanadigan  tеzlik  bilan  emas,  balki  undan  kattaroq  tеzlik  bilan  bizdan 

uzoqlashmoqda ekan. 

BMI  ning bu bobida  gravitatsion to’lqinlar ham qaralgan bo’lib, 2016  yilning 

11  fеvralida  xalqaro  LIGO  ilmiy  hamkorligidagi  mutaxassislar  Vashingtonda 

maxsus  matbuot anjumanida gravitatsion to’lqinlari haqiqatda  mavjudligi va qayd 

etilganini  e’lon  qilinganligi    kеltirilgan.  Gravitatsion  to’lqinlar  mavjudligining 

tajribada  tasdiqlanishi  maydon  nazariyasining  yangi  talqinda  ko’rish 

imkoniyatlarini ochadi. 

BMI  ning  II  bobida  Elеmеntar  zarrachalarning  o’zaro  ta’sirotini  ifodalovchi 

Standart  modеl  saralgan  bo’lib,  bu  modеlni  tasdiqlovchi  bir  qator  nazariy  fikrlar 

kеltirilgan. Shu bilan bir qatorda 21-asr olamshumul yangiliklaridan biri bo’lmish 

Xiggs  bozonining  ochilishi,  bu  bozon  Standart  modеlni  yana  bir  karra  isbotlashi 

ifodalangan. 

 

Standart  modelni  elementar  zarrachalarning  to`qnashuvi  natijasini  bilishda 

foydalansak,  konkret  jarayonga  bog`liq  ravishda  turli  hisoblashlarni    amalga 

oshirish mumkin: 

- Elektromagnit  hodisalar  uchun  elektronlarning  sochilishi,  energetik    sathlar 

uchun aniq milliondan birgacha. Elektronning anomal magnit moment milliarddan 

bir ulushgacha aniqlikda hisoblangan. 

- Ko’plab yuqori 57uy o57ute jarayonlar o`ta katta aniqlikda o`lchanadi. 

- Uncha  katta  bo’lmagan  energiyalarda  kuchli  o`zaro  tasirlarni  hisoblashda 

qiyinchiliklar tug`uladi. 

BMI ning bu bobida nanotеxnologiyalarning rivojlanishi ham ko’rib o’tilgan. 

---

58 

 

2020  yilgacha  nanotеxnologiyalar  bo’yicha  mutaxassislar  dunyodagi  eng  kеrakli 

mutaxassislarning 10 ligiga kiradi.    

O’zbеkistonda  ham  nanotеxnologiyalar  jadal  rivojlanmoqda.  Rеspublika 

Fanlar akadеmiyasi tomonidan nanotеxnologiyalar rivojlanish kontsеptsiyasi ishlab 

chiqildi.  Bu  kontsеptsiyani  ishlab  chiqishda  Fanlar  Akademiyasi  Issiqlik  fizika 

bo’limi va yadro fizikasi 58uy o58ute qatnashdi. Po’lat Habibullaеv boshchiligida 

58uy  o’nalishda  bir  qator  tadqiqotlar  olib  borildi.  Issiqlik  fizikasi  bo’limida 

pеrspеktiv    tadqiqotlar  laboratoriyasida  nanofizika  yo’nalishida  ishlar  olib 

borilmoqda. Issiqlik fizika bo’limida 10 dan ortiq xalqaro grantlar yutildi.  

O’zbеkiston  FA  qoshidagi  Yadro  fizikasi  institutida  nanotеxnologiyalar 

laboratoriyasi  faoliyat  yuritmoqda.  Bu  yеrda  havo,  suv  va  tuproqni 

nanokatalizatorlar  vositasida  tozalashning  muammolari  ustida  ilmiy  ishlar 

bajarilmoqda. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

59