Таълим вазирлиги бухоро давлат университети

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати: 
1.Козубаев Ш.С., Тўрақулов К. “Уруғчиликни ривожлантириш ва халқаро 
хамкорлик” // “Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги” журнал. -Тошкент. -2013. -№11. -19 бет. 
2.Козубаев Ш.С., Мамараҳимов Б.И. “Ғўза уруғчилигини такомиллаштириш” // - 
Монография. -Тошкент. -2013. -22 бет. 
3.Турабхўжаева М., Козубаев Ш., Эгамбердиев Р. “Уруғчилик ва уруғшуносликда 
стандартлаштириш вазифалари” // “Ўзбекистон қишлок кўжалиги” Ж. Тошкент.- №2, -
2014. 33 бет. 
 
 

---

211 
РАЙОНЛАШГАН, ИСТИҚБОЛЛИ ВА ЯНГИ ҒЎЗА НАВЛАРИНИНГ 
МОРФОХЎЖАЛИК БЕЛГИЛАРИ ВА ЖОРИЙ ЭТИЛИШИ 
 
Оразбайева Г.Э., Бабаев Я.А. 
Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-
тадқиқот институти (ПСУЕАИТИ).
Сўнгги йилларда ишлаб чиқаришга эртапишар, 
тола чиқими юқори бўлган бир қатор навлар кириб 
келди ва мамлакатимизда экилаётган навлар таркиби 
сезиларли даражада ўзгарди. Мўл ва сифатли ҳосилни 
етиштиришда экиладиган уруғнинг навдорлиги муҳим 
аҳамиятга эга. 
Маълумки, селекцион навларнинг хусусияти 
пахтачиликда ҳосилни ва унинг сифатини оширишда 
муҳим роль ўйнайди. Ҳар бир вилоятнинг тупроқ-
иқлим шароитига мос нав танлаш ва юқори сифатли 
уруғлик тайёрлаш ҳисобига ҳосилдорликни 10-20 
фоизга ва ундан кўпга ошириш мумкин. 
Республикамизда сўнгги йилларда ғўзанинг 
янги эртапишар, юқори маҳсулдор, вилт касаллигига 
бардошли, эрта табиий барг тўкиш хусусиятига ҳамда 
комплекс ижобий хўжаликка қимматли белгиларига 
эга бўлган навларини яратиш ва уларни ишлаб 
чиқаришга жорий этиш долзарб вазифалардан бири 
ҳисобланади. Шуни назарда тутган ҳолда пахта хом ашёсини етиштириш таннархини 
пасайтиришда тезпишар, табиий барг тўкиш хусусияти юқори, асосий ҳосилни сентябрь 
ойи муддатларида берадиган, тола чиқими ва сифати тўқимачилик саноати талабларига 
жавоб берадиган янги навларни яратиш самарали йўллардан бири ҳисобланади. Ушбу 
йўналишларда лабораториямиз ходимлари томонидан қуйидаги навлар яратилиб ишлаб 
чиқаришга жорий этилди: 
С-8295 (Уйчи-55) тезпишар ғўза нави Ўзбекистон Қишлоқ хўжалиги Вазирлиги 
тасарруфидаги Ғўза селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий 
тадқиқот институтида (ПСУЕАИТИ) 2008 йил Gossypium hirsutum L. турига мансуб С-
8290 ғўза навидан аналитик селекция усулида кўп мартали якка танлаш йўли билан 
яратилди. Давлат Нав синови тармоқларига 2015 йилдан бошлаб топширилди. 
Муаллифлар: Ким Р.Г., Кипчаков М., Бабаев Я.А., Оразбайева Г.Э. ва бошқалар. 
 
Морфологияси ва хўжалик учун қимматли белгилари. С-8295 (Уйчи-55) нави 
«Наманган-77» ғўза навидан 7-8 кунга эртапишардир. Ўсув даври 115-116 кун. 
Ўсимлик бўйи 95-105 см, тупи пирамида шаклида, ҳосил шохлари 1,5-2,0 нусхада. 
Биринчи ҳосил шохи 5 бўғинда ўсиб чиқади, 1-2 та ўсув шохларига эга, буларда ҳам 
мева шоналари ҳосил бўлади. Пояси яшил, кузга бориб қўнғир тусга киради, ётиб 
қолишга чидамли. Барглари ўртача катталикда 3-5 япроқли, ранги оч яшил, кам 
тукланган. Ўсимликда барглар сони бошқа навларга нисбатан кам. Кўсаги ўртача 
катталикда (6,2-6,5 гр.), 4-5 чаноқли, думалоқ шаклида, пахта чаноқдан тўкилиб 
кетмайди. Тола чиқими 36,8-37,0 %, узунлиги 33,1-33,2 мм., пишиқлиги 4,4 г.к., 
ингичкалиги 5843, микронейр кўрcаткичи 4.3-4.4. Чигити ўртача катталикда, кулранг, 
1000 дона чигит оғирлиги 125-126 г., мой миқдори 20,3%.
 
С-8295 тезпишар ғўза навига 2018 йилда патент олинган. 2020 йилда эса 
Наманган вилояти бўйича истиқболли деб топилган. Ҳозирги пайтда С-8295 тезпишар 
ғўза нави Фарғона ва Наманган вилоятларининг кенг майдонларида экиб 
кўпайтирилмоқда. 2020 йилда Наманган вилояти Уйчи туманида С-8295 ғўза навининг 
элита уруғчилик хўжалиги ташкил қилинган. С-8295 ғўза нави Фарғона ва Наманган 

---

212 
вилоятлари бўйича 3 минг гектар майдонда экиб кўпайтирилиб, ишлаб чиқариш 
синовидан муваффақиятли ўтмоқда.