Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

Тарбияда халқ оғзаки ижод намуналаридан фойдаланиш.
Абай “Насиҳатлар”да нафақат таълим тарбия борасидаги реал воқеа-
ҳодисалар, қилиқ ва удумларга баҳо беради. Қолаверса, у асрлар бўйи 
қўлланилиб келинаётган халқ мақолларининг ҳам ижобий жиҳатларини 
айтиш билан айрим қусурли жиҳатларини ҳам таъкидлаб ўтади.
Жумладан, “Бешинчи сўз”да адиб, қатор мол-дунё, бойлик ҳақидиги 

---

152 
мақолларни тилга олиб, уларга салбий муносабат билдиради. Масалан:
“Ярим кунлик умринг қолса ҳам, бир кунлик мол йиғ”, “Мол-одамнинг
жигар гўшти”, “Моли кўпнинг - юзи ёруғ, моли йўқнинг –юзи чориқ” ва 
ҳакоза. Адибнинг фикрича бу каби мақолларнинг ҳеч бирида таълим 
олишга ҳам, тарбия олишга ҳам қаратилган фикрлар мавжуд эмас.Демак, 
адибнинг фикрича, мақолларнинг ҳам керагини керакли ўринда ишлатиш 
зарур. Ноўрини эса кони зарар.
Юқоридагилардан келиб чиқиб, Абай Қўнонбоевнинг шахсияти ва 
унинг бола тарбиясидаги педагогик қарашларидан қуйидаги
хулосаларга келиш ҳамда бугунги ўзбек мактабларида “Тарбия” дарсида 
адибнинг қуйидаги хулосаларидан фойдаланиш мумкин: 
-  Абай тасаввурида, халқнинг рус босқинига учраб қолишининг 
асосий сабаби унинг илмсизлиги ёхуд маърифатсизлигидир. Илмли халқ 
ҳеч қачон ўзгаларга қарам бўлмайди. 
-  Ёш авлодни ўқиш-ўқитишга жалб қилиш билан озодликка ва 
тараққиётга эришиш мумкин. Бунинг учун халқ орасидан етакчилар керак. 
Улар қандай қилиб бўса ҳам, ҳаттоки, ота-оналарига пора бериб бўлса ҳам 
фарзандларини мактабга олиб борсин. 
- Болалар ўқиш-ўрганишни энг авволо туркий тилдан бошласин.
Сўнгра ўзларини сал эплаб олганларидан сўнг форс, араб ва рус тилларида 
ўқисин. Рус тилини ўрганиш орқали русларнинг асл мақсадини тушуниш 
мумкин бўлади. 
- Болаларни ўқитиш учун уларга етарли шароит яратиб бериш 
зарур. Мактаб ва мадрасалар талаб даражасида жиҳозланган бўлши керак.