Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

Tayanch iboralar:jumboq boshqotirma,rebus turlari,matematik rebus. 
Boshlang’ich sinflarda dars mashg’ulotlari samarali va qiziqarli o’tishi 
uchun o’qituvchi darsga masuliyat bilan yondashishi zarur.Bunda u turli xil 
qiziqarli metod va usullardan foydalanishi kerak.Maqsad matematika darslarda 
matematik rebuslardan foydalanishni o’rgatish.
So'z "rebus" Lotin kelib chiqishi (lot. Rebus, narsalar yordamida, "Non 
verbis sed rebus" - "So'zlar bilan emas, balki narsalar yordamida"). Rebus XV 
asrda Frantsiyada paydo bo'lgan va 1582 yilda ushbu mamlakatda nashr etilgan 
jumboqlarning birinchi bosma to'plami Etien Tabouro tomonidan tuzilgan. 
O'shandan beri rebus muammolarini tuzish texnikasi turli xil texnikalar bilan 
boyitildi. 
Shunday qilib, rebus - Bu jumboq turlaridan biri, so'zlarni dekodlash 
uchun jumboq. Rebusda ma'lum qoidalarga muvofiq shifrlangan narsa nafaqat 
bitta so'z, balki maqol, maqol, iqtibos, topishmoq va hattoki butun qissa bo'lishi 
mumkin. Rebusdagi so'zlar va iboralar rasmlar, harflar, raqamlar, yozuvlar va 
boshqa barcha turdagi belgilar shaklida tasvirlangan, ularning soni 
cheklanmagan. Rebusni hal qilish - bu butun bir fan. Jumboqni echishda barcha 
belgilarni mazmunli so'z yoki jumla shaklida yozish kerak. Jumboqlarning bir 
nechta turlari (adabiy, matematik, musiqiy, ovozli va boshqalar) mavjud bo'lsa-
da, ularni tuzish va hal qilishning ba'zi umumiy qoidalari mavjud. 
rebusning misoli 
Rebus bu mantiqiy o’yin bo’lib unda siz rasmdagi javoblardan tahmin 
qilishingiz kerak .Biz so’z,rasmlar,harf birikmalari va belgilar yordamida 
shifrlangan 
jumboqlar 
asrlar 
davomida 
mashhur 
bo’lib 
kelgan.Rebus,odamzodning 
noyob 
ixtirosi 
bo’lib,u 
odamlarga 
o’tkir,zehinli,tezkorlik va zukkolik ruhida ta’lim berishga yordam 
beradi.Rebuslar bolalarning mantiqiy,fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga 
qaratilgan.Matematik rebuslar o’quvchilarni ham mantiqiy fikrlashning 
rivojlanishiga,ham tez hisoblash ko’nikmasini shakllantirishga yordam 
beradi.Rebuslar juda xilma-xil matematik ,raqamlar,notalar,murakkab bo’lishi 
mumkin . 

---

92 
Matematik rebuslarni olib qaraylik.Matematik rebuslar lingvistik yoki 
sonli bo’lishi mumkin.Masalan sonli rebuslarda siz kerakli sonni tezkorlik bilan 
hisoblashingiz kerak bo’ladi.Boshlang’ich sinf o’quvchilarida matematika 
darsda 
fanga 
bo’lgan 
qiziqish 
uyg’otish,o’tilgan 
mavzularni 
mustahkamlash,xususan,sonlar ustida amallar mavzusidan so’ng matematik 
rebuslardan foydalanish maqsadga muvofiq.Masalan,quyidagi rebuslarda e’tibor 
qarataylik. 
“Teng bo’ling” 
1.To’qilgan savatda beshta chiroyli olma yotardi.Besh kichkina ayyor 
qiz buvisidan,oldindan ikkitasini ikkiga bo’lishini so’radi,shunda savatda 
bittagina olma qoldi.Buvim qanday qildi?
Yechish u to’rt qizga olma berdi,beshinchisi esa savat bilan birga olma 
berdi. 
2. 
So’roq 
o’rnidagi 
sonni 
toping? 
Yechish: Bunda 3 ta
shakli bir xil sonni ifodalaydi.Shunning uchun 
ularni x bilan belgilaymiz.Qolgan shakllarni ham harflar bilan belgilab 
olamiz.Quyidagi tenglama hosil bo’ladi: 
X+x+X=30 3x=30 x=10 
y+x+y=16
2y+10=16
y=3 
(x+y)+y*x=? 
(10+3)+3*10=13+30=43 
3.
So’roq o’rniga sonni toping. 
Yechim: 
Ketma-ket
kataklardagi 
sonlarni 
ko’paytirib 
uchinchi katakdagi songa bo’linganda 
hosil bo’lgan bo’linma yoziladi. 
5*8/4=10 

---

93 
4. 
Rasm 
orqali 
yashirin 
so’zni 
toping.
Yechim :Bunda ko’chat so’zi ketma –ket sonlar bilan belgilab 
olinadi.cho’tka va shartda berilgan so’zni hosil qilamiz. 
4 
2 
1 
5 
3 
k 
O
’ 
c
h 
a 
t 
5. 
So’roq o’rniga sonni toping ?
Yechim: Mevalar o’rniga sonlarni qo’yib amalini bajaramiz. 

---

94 
Ushbu rebuslarni yechish uchun o’quvchilar sonlar ustida amallar 
mavzusini yaxshi o’zlashtirilgan bo’lishlari qolaversa berilgan ma’lumotlardan 
to’g’ri foydalangan holda natijaga yetib borishlari shart.Matematik rebuslar 
nafaqat materiallarni raqamlar bo’yicha takrorlashga imkon beradi balki aqlli va 
tezkor fikrlarni rivojlantiradi. 
Xulosa 
qilib 
aytganda 
matematik 
rebuslar 
bilan 
ish 
olib 
borishi,o’quvchilarning 
yangi 
ma’lumotni 
qabul 
qilishga 
qiziqishi 
ortishi,fikrlash moslashuvchanligini rivojlantirishi maxsus yechimlarini izlashga 
undashi,nutqni kengaytirishi,o’rganish jarayonida ortiqcha stresdan holos 
qilishi,sinfda xilma-xillikni taminlashga imkon beradi.