Talabni qondirishni tadbiq etish va pragnoz qilish Reja Bozor kon’yunkturasi haqida tushuncha

IQT. 3–4. 20
Mavzu:
Talabni qondirishni tadbiq etish va pragnoz qilish
Reja
1. Bozor kon’yunkturasi haqida tushuncha.
2. Bozor kon’yunkturasi holati va kelgusida rivojlanish ko’rsatkichlari.
3. Kon’yunkturani bashorat qilish.
4. Bozor kon’yunkturasini bashorat qilish uslublari.
Talab – bu xarid quvvatiga ega bo‘lgan ehtiyojdir. Aniq to‘lov qobiliyatiga ega bo‘lgan ehtiyojning tovar ta’minotini real holatiga asosan, talab qondirilgan va qondirilmagan talabga bo‘linadi.
Qondirilgan talab – bu bozorda vujudga kelgan haqiqiy talabning qondirilgan qismi bo‘lib, u tovarlarni va xizmatlarni sotib olish natijasida haqiqiy qondiriladi.
Qondirilmagan talab – bu bozorda vujudga kelgan haqiqiy talabning qondirilmagan qismi bo‘lib, u bozorda iste’molchilar uchun zarur bo‘lgan tovarlarni yo‘qligi va sifati pastligi natijasida yuzaga keladi.Iste’mol talabi murakkab kategoriya hisoblanib, unga narx va narxga bog‘liq bo‘lmagan omillar ta’sir qiladi.
Narxga bog‘liq bo‘lgan omillarga asosan aholining daromadlari va tovarlarga bo‘lgan narxlar kiradi.Narxga bog‘liq bo‘lmagan omillarga esa, bozorning katta – kichikligi (razmeri),bir – biriga o‘xshagan tovarlarning narxlari, iste’molchilarni hohish va istaklarikiradi.
Talab hajmini narx darajasiga bog‘liqligi, talab va taklif qonuniga asosan aniqlanadi.Uning asosida uchta sabab yotadi

- Narxning pasayishi xaridorlar sonining oshishiga olib keladi;

• Narxning pasayishi iste’molchilarni to‘lov qobiliyatini kengayishiga olib keladi.

-Bozorning to‘ldirilishi esa, qo‘shimcha birlikdagi mahsulotlarni foydaliliginipasayishiga sabab bo‘ladi.

Talab hajmini narx darajasiga bog‘liq holda o‘zgarishi talabning narx bo‘yicha
elastikligi bilan tavsiflanadi, u esa talab miqdorini nisbiy o‘zgarishini(foizlarda
ifodalanadi) narxning 1 foizga o‘zgarishi natijasida yuzaga keladi.
Korxona o‘zining tovarlarini sotish imkoniyatlarini baholashni, avvalo bozor talabini tadqiq etishdan boshlaydi.Bozor talabi – bu ma’lum guruhdagi xaridorlar tomonidan, ma’lum
hududda,muayyan davrda, ma’lum marketing dasturiga ega bo‘lgan savdo korxonalari tomonidan sotib olinadigan, ma’lum miqdordagi tovarlar hajmi bilan ifodalanadi.
Marketing sharoitini va bozorni tekshirish iqtisodiy, demografik, ijtimoiy, tabiiy, siyosiy va boshqa shart-sharoitlarni taxlil va bashoratni taxmin kiladi. Hozirgi kunda deyarli hamma yirik firmalar xususiy kon’yunktura xizmatlariga egadirlar, ular o’zining faoliyat doirasida jaxon va milliy masshtabda kon’yunkturani rivojlanishini kuzatishadi.
Bozor kon’yunkturasi haqida tushuncha Kon’yunkturani o’rganish marketing xizmatini ajralmas kismini tashkil etadi. “Kon’yunktura” lotincha so’z bo’lib, holat degan ma’noni anglatadi, u keng ma’noda ularning o’zaro aloqasidan olingan shartlarning yigindisi, utar sharoit, predmetlarining joylashishidir.
Bozor kon’yunkturasi – bu ma’lum bir vaqtda, ma’lum bir hududda talab bilan taklif o’rtasidagi nisbatdir.
Marketing sharoitini va bozorni tekshirish iqtisodiy, demografik, ijtimoiy, tabiiy, siyosiy va boshqa shart-sharoitlarni taxlil va bashoratni taxmin kiladi. Hozirgi kunda deyarli hamma yirik firmalar xususiy kon’yunktura xizmatlariga egadirlar, ular o’zining faoliyat doirasida jaxon va milliy masshtabda kon’yunkturani rivojlanishini kuzatishadi. Iqtisodiy kon’yunktura bu omillar va qayta ishlash sharoitlarining rivojlanishi va o’zaro aloqadorlikda talab, taklif, narx omillari asosida bozordagi bir ko’rinishdir. Bu ko’rsatilgan aniqlik o’z ichida kon’yunktura tushunchasining barcha amaliy sifatlarini o’zida mujassamlashtiradi.
Birinchidan, unda iqtisodiy kon’yunktura predmeti ko’rsatilgan, ya’ni bozor, ayirboshlash sohasidagi kon’yunkturani avval olib borilayotgan ishlar bilan bog’laydi.
Ikkinchidan, kon’yunkturani faqat ayirboshlash sohasidagini emas, balki butun ishlab chiqarish jarayonini, ya’ni (ishlab chiqarish, taqsimlash, muomala, iste’mol, bular ayirboshlash prizmasi orqali aniqlanadi) o’z ichiga qamraboladi.
Uchinchidan, kon’yunktura dinamik o`sish davrlarida ko’riladi.
To’rtinchidan, kon’yunktura ishlab chiqarish jarayoni aniq tarixiy sharoitlari bilan bog’liq, har bir ishlash jarayonining yangi bosqichi uchun omillarning va kon’yunkturani rivojlanishining sharoitlarining mosligi o’ziga xosdir.
Beshinchidan, uning ko’rinishining asosiy shakli talab, taklif, va narx dinamikasining nisbatidir. Bir so’z bilan aytganda, ayni shu omillar bozorning holatini va dinamikasini aniqlashda markaziy bo’g’in bo’lib hisoblanadi. Kon’yunktura tadqiqotining 2ta obyektiga ko’ra - ya’ni iqtisodiy kon’yunktura tushunchasidagi xo’jalik va tovar bozori, 2 mustaqil tarkibiy kismga ajratiladi
1) umumxo’jalik kon’yunkturasi
2) tovar bozori kon’yunkturasi.
E’tiboringiz uchun
Raxmat