Talabasi ergasheva gulnozning individual rivojlanish biologiyasi fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Mavzu: Ko'payishning jinssiz va jinsiy usullari

Reja:

1.Jinssiz ko’payish

2.Jinsiy kopayish

Aseksual ko'payish
Aseksual ko'payish genetik jihatdan ota-onaga o'xshash nasllarni hosil qiladi, chunki nasllarning barchasi asl ota-onaning klonlaridir. Ko'payishning bu turi prokaryotik mikroorganizmlarda (bakteriyalarda) va ba'zi eukaryotik bir hujayrali va ko'p hujayrali organizmlarda uchraydi. Hayvonlar bo'linish, tomurcuklanma, parchalanish yoki partenogenez orqali jinssiz ko'payishi mumkin.
Bo'linish
Ikkilik boʻlinish deb ham ataladigan boʻlinish prokaryotik mikroorganizmlarda va ayrim umurtqasiz, koʻp hujayrali organizmlarda uchraydi. O'sish davridan keyin organizm ikkita alohida organizmga bo'linadi. Ba'zi bir hujayrali eukaryotik organizmlar mitoz yo'li bilan ikkilik bo'linishga uchraydi. Boshqa organizmlarda individning bir qismi ajralib, ikkinchi individni hosil qiladi. Bu jarayon, masalan, ko'plab asteroid echinodermalarda markaziy diskning bo'linishi orqali sodir bo'ladi. Ba'zi dengiz anemonlari va ba'zi marjon poliplari ham bo'linish orqali ko'payadi.
Tomurcuklanma
Kurtaklanish - jinssiz ko'payish shakli bo'lib, u hujayra yoki tana mintaqasining bir qismining o'sishi natijasida asl organizmdan ikkita individga ajralishiga olib keladi. Tomurcuklanma ko'pincha marjon va gidra kabi ba'zi umurtqasiz hayvonlarda uchraydi. Gidralarda asosiy tanadan ajralib chiqadigan kattalarga aylanadigan kurtak hosil bo'ladi; marjon kurtaklarida esa kurtak ajralmaydi va yangi koloniyaning bir qismi sifatida ko'payadi.
Parchalanish
Parchalanish - bu tananing ikki qismga bo'linishi va keyinchalik qayta tiklanishi. Agar hayvon parchalanishga qodir bo'lsa va uning qismi etarlicha katta bo'lsa, alohida shaxs qayta o'sadi.
Ko'pgina dengiz yulduzlari bo'linish yo'li bilan jinssiz ko'payadi. Misol uchun, agar dengiz yulduzining qo'li singan bo'lsa, u yangi dengiz yulduzini qayta tiklaydi. Baliqchilik ishchilari mollyuska yoki istiridye to'shaklarini yeyayotgan dengiz yulduzlarini yarmiga bo'lib, yana okeanga tashlab o'ldirishga harakat qilishlari ma'lum. Afsuski, ishchilar uchun bu ikki qismning har biri yangi yarmini qayta tiklashi mumkin, natijada ustritsa va mollyuskalarni ovlash uchun ikki barobar ko'p dengiz yulduzlari paydo bo'ladi. Parchalanish annelid qurtlar, turbellarlar va poriferanlarda ham uchraydi.
E'tibor bering, parchalanishda, odatda, shaxslarning kattaligida sezilarli farq bor, bo'linishda esa taxminan bir xil o'lchamdagi ikkita individ hosil bo'ladi.
Partenogenez
Partenogenez - jinssiz ko'payish shakli bo'lib, unda tuxum urug'lanmasdan to'liq shaxsga aylanadi. Olingan nasl jarayon va turga qarab gaploid yoki diploid bo'lishi mumkin. Partenogenez umurtqasiz hayvonlarda, masalan, suv burgalari, rotiferlar, shira, tayoq hasharotlari, ba'zi chumolilar, ari va asalarilarda uchraydi. Asalarilar gaploid erkaklar (dronlar) va diploid urg'ochilar (ishchilar) hosil qilish uchun partenogenezdan foydalanadilar. Agar tuxum urug'lantirilsa, malika hosil bo'ladi. Malika asalari ishlab chiqarilgan asalarilar turini tartibga solish uchun asalarilarning ko'payishini nazorat qiladi.
Ba'zi umurtqali hayvonlar, masalan, sudraluvchilar, amfibiyalar va baliqlar ham partenogenez orqali ko'payadi. O'simliklarda ko'proq tarqalgan bo'lsa-da, quruqlik yoki dengiz hayvonot bog'larida jinsi bo'yicha ajratilgan hayvonlar turlarida partenogenez kuzatilgan. Ikki Komodo ajdahosi, bonnethead akula va qora uchli akula urg'ochilarni erkaklardan ajratib olinganda partenogen yosh tug'ilgan.