Talabasi abdullayev asadbekning iqtisodiyot nazariyasi fanidan yozgan

Ishsizlik turlari¹⁰.Bunga ko`ra ishsizlik quyidagi turlarga bo`linadi;Friksion,tarkibiy,siklik,insstitutsional,texnologik,regional,yashirin va turg`un.

Kishilar turli sabablar(yangi ish joylariga ko`chib o`tish,ishining mazmuni vatavsifi yoqmay qolishi,nisbatan yuqoriroq ish haqi olishga intilish va boshqalar)ga ko`ra,o`z ishlarini almashtirib turadilar.Biroq bir ishdan bo`shab,boshqa biriga joylashgunga qadar orada ma`lum vaqt o`tadi(ba`zi adabiyotlarda bu muddat 1 oydan 3 oyggacha davom etishi ko`rsatiladi).Aynan shu vaqt oralig`idagi,ya`ni bir ishdan bo`shab yangi ishga joylashgunga qadar bo`lgan davrdagi ishsizlik friksion(oraliq) ishsizlik deyiladi.

Ma`lumki,Iqtisodiyitning rivojlanishi bilan uning tarkibida turli o`zgarishlar ro`y beradi.FTT , yangi texnologiyalarning ishlab chiqarishiga qo`llanilish natijasida ba`zi bir tarmoq va soha mahsulotlariga bo`lgan talab qisqarib,zamonaviy mahsulot turlariga talab o`sadi.Bu esa yalpi ishchi kuchi tarkibida ham ma`lum o`zgarishlarning ro`y berishini taqozo etadi.Natijada ba`zi kasb yoki mutaxasislik turlaridagi ishchilarga talabning qisqarishi yoki umuman yo`qolishi ularning o`z kasb va mutaxassisliklarini o`zgartirish yoki shunday kasblarga talab saqlanib qolgan joylarga ko`chib o`tishga majbur qilib qo`yadi.Ular yangi kasb yoki mutaxasislikni o`zlashtirib yoki boshqa joyga ko`chib o`tib,yangi ishga joylashgunga qadar bo`lgan ishsizlik Tarkibiy ishsizlik deyiladi.Tarkibiy ishsizlik friksion ishsizlikka qaraganda uzoqroq davom etadi hamda ko`proq ma`lum xarajatni taqozo etadi.Uning uzoq muddat(odatda 6 oydan ko`proq)davom etishi yangi kasb turini o`zlashtirish yoki malaka oshirish bilan,ma`lum xarajat talab qilishi esa,eski kasb turi bilan shug`ullanish istagi saqlanib qolgan holda,yashash joylarini o`zgartirish bilan bog`liq bo`ladi.

Friksion va tarkibiy ishsizlik iqtisodiyotdagi rivojlanish har qanday holatidanqat`i nazar,ma`lum darajada barcha mamlakatlarda mavjud bo`ladi.Shunga ko`ra,friksion va tarkibiy ishsizlik birgalikda ishsizlikning tabiiy darajasini tashkil qiladi.