Talabasi abdullayev asadbekning iqtisodiyot nazariyasi fanidan yozgan

2-bob.Ishsizlik,Uning darajalari va turlari

Ishsizlik-bir qism iqtisodiy faol aholining o`ziga loyiq ish topa olmasdan qolishi va mehnat zaxirasiga aylanishi.O`zbekistonda ishsizlik tushunchasi rasman 1992-yil “aholini ish bilan ta`minlash tog`risida”gi qonunining qabul qilinishi bilan me`yoriy kuchga ega bo`ldi(1998-yil 1-mayda ushbu qonunning yangi tahriri qabul qilindi).

Ishsizlik inson manfaatlariga to`g`ridan to`g`ri ta`sir qiladigan yirik ijtimoiy- iqtisodiy muammolardan biri hisoblanadi.Ish joyini yo`qotish ko`p kishilar uchun oilaviy turmush darajasining pasayishini,shaxsiy hayotnig notinchligini keltirib chiqaradi,kishiga jiddiy ruhiy ta`sir ko`rsatadi.Amaldagi iqtisodiy hayotda ishsizlik ish kuchi taklifining unga bo`lgan talabdan oshib ketishi tarzida namoyon bo`ladi.

O`zbekistonda ishsizlik darajasi 2019- yilning 1-choragida 9.4% ni tashkil etdi<sup>7</sup>.Andijon,Qashqadaryo,Samarqand,Sirdaro va Farg`ona viloyatlarida eng yuqori daraja qayd etidi.Bu ko`rsatkich(ya`ni 9.4 %)2018-yilning yanvar-dekabr oylariga nisbatan 0.1% ga ko`p,biroq 2018-yil yanvar-mart oylariga nisbatan 0.3% ga pastroqdir.

Eng yuqori ishsizlik darajasi 9.7% bilan Qoraqalpog`istonda,Andijonda,Qashqadaryoda,Samarqand,Sirdaryo va Farg`ona viloyatlarida qayd etilgan bo`lsa,eng past ko`rsatkich Toshkent shahrida (8.0%) aniqlandi.Ishga muhtoj aholi soni 1391,1 ming kishini tashkil etdi.

Ishsizlik darajasi 30yoshgacha bo`lgan yoshlar orasida 15.3% ni,sundan 15-25 yoshlilar o`rtasida 17.1%ni,ayollar ishsizligi esa 13% ni ko`rsatdi Ijtimoiy faol bo`lmagan aholi soni homiladorlik va tug`ish ta`tilidagi yoki 2 yoshgacha bo`lgan farzandlar qarovidagi ayollar (50,3 ming) ortishi hisobiga,garchi o`z xohishiga ko`ra band bo`lmagan shaxslar (8.7mingga) biroz kamaygan bo`lsa-da, 4186.8 ming kishini (1 foizga ko`paygan) tashkil etadi.

Ishsizlik darajasini hisoblash uchun quyidagi fo`rmuladan foydalaniladi.