Талабаларни умумий ва шахсий жисмоний тайёргарлигида жисмоний маданиятни шакллантириш

Талабаларни умумий ва шахсий жисмоний тайёргарлигида жисмоний маданиятни шакллантириш.

валеология

Фаннинг мақсади:

• А) Валеология – одамнинг индивидуал саломатлиги хақидаги фан бўлиб, одам организмининг ташкил этувчи тизимлар, аъзолар, тўқималар ва хужайраларида касаллик ва саломатлик холатлари учун хос бўлган кўрсаткичларни ўргатади.
• Валеология - одамни саломатлигини сақлаш, касалликни олдини олиш йўлларини, айнан соғлиқни сақлашда жисмоний тарбия воситаларини ва усулларини таъсири ва аҳамиятини ўргатувчи фандир.
• В) Валеология – фанлараро, интегратив фан сифатида, тиббиёт фанлари, анатомия, генетика, жисмоний тарбия назарияси, экология, педагогика, психология фанларининг далиллари асосида вужудга келганлиги ва хозирги кунда фаол профилактик ва илмий-педагогик йўналишга эга эканлиги кўрсатилади.

Фаннинг асосий вазифалари:

• 1. Валеология фани ўқув дарслиги сифатида, одамнинг соғлиғини сақлашда индивидуал тараққиётнинг босқичлари учун хос бўлган хусусиятларини ҳисобга олган холда мактабгача, мактаб, ОЎЮлар, ўрта ёш, кексайиш ва кексалик даврларни ўз ичига қамраб олади.
• 2. Валеология – илмий фан сифатида назарий ва амалий валеологияга бўлиниб кенгайиши кўрсатилади. Назарий валеология тиббий-биологик, психологик, ижтимоий фанларнинг билимларига асосланиб, соғликни сақлашда ёшга қараб ўзгаришларни, оилавий ва касбий йўналишларнинг муаммоларини хал этишни вазифа қилиб олган.

Фаннинг асосий муаммолари:

• 1. Саломатлик – бу биологик ва ижтимоий категория деган ибора тўлиқ тушинтирилади.
• 2. Саломатликни шакллантириш механизмлари ўрганилади.
• 3. Хар бир одамнинг конституциясини ташкил этувчи кўрсаткичларини аниқлаш услублари тавсия этилади ва ўргатилади.
• 4. Турли конституционал типга эга бўлган одамларда хар хил касалликларни пайдо бўлиш омилларини ва жисмоний иш қобилиятини ривожланиши ва намоён этишини олдиндан прогноз қила билиш.
• 5. Одамлар онгида жисмоний тарбия билан шуғулланишнинг, бу борадаги тўлиқ билимларга эга бўлишнинг аҳамияти тўғрисидаги тушунчаларни сингдириб бориш.
• 6. Жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланишни авлодларнинг турмуш тарзига айлантириш, ўз саломатлигини мустаҳкамлаш ва сақлаш юзасидан амалга ошириладиган тадбирларни бажарилиши борасида мукаммал тажрибага эга бўлишни таъминлаш.
• 7. Зарарли одатлар – бу саломатликни бузғунчилари деган ибора айниқса ёш авлод онгига сингдирилиши, тамаки чекиш, гиехвандалик, алкоголизм каби зарарли одатларни нафақат шахсий саломатликга зарар келтирилиши, балки оилани бузилишига сабабчи бўлиши, бундай инсонларни шахс сифатида жамиятда ўз ўрнини йўқотиши, турли жиноят ишларга чалинишини турли мисолларда кўрсатиш. «ХХ асрнинг – ўлати” деган ОИТС касаллигини гиеҳвандлик ва бошқа зарарли одатлар орқали келиб чиқишини ва бу касаллик билан курашиш чораларни кўрсатиш.

Валеология

• Валеология – анатомия, физиология, психология, социология, фалсафа, математика ва бошқа фанлар билан чамбарчас боғлиқдир. Жисмоний тарбиянинг энг асосий вазифаси инсон саломатлигини асраш ва яхшилашдир. Шу муносабат билан инсон саломатлиги тиббий-педогогик тадқиқотларнинг объекти бўлиши лозим. Бу ерда жисмоний ривожланиш, гавда тузилиши, юрак-қон тизимининг ишлаши, жисмоний тайёргарлик ва жисмоний аҳвол саломатликнинг таркибий элементлари эканлигини қайд этиш муҳим. Шунинг учун инсонни бошқариш ва унинг жисмоний етуклигига эришиш учун жисмоний тайёргарликни қатор кўрсаткичлар (жисмоний ривожланиш ва гавда тузилиши, жисмоний ва функционал тайёргарлик) бўйича комплекс баҳолаш керак. Олинган тўлиқ маълумотлар асосида инсон саломатлиги даражасини аниқлаш мумкин. Шуни айтиб ўтиш кераккки, жисмоний комилликка эришиш жараёнини индивидуллаштриш учун инсоннинг шахсий хусусиятларини билиш керак. Бунинг учун турли психологик тестлар (Кеттол, Айзенк, Стреляу, Пейсахов, Габдреева тестлари)дан фойдаланиш мумкин. Тиббий педогогик ва психологик тадқиқотлар маълумотларини комплекс ҳисобга олиш жисмоний ҳолат ҳақида объектив ахборот олиш соғломлаштирувчи жисмоний тарбиянинг турлари ва усулларини аниқлаб олиш имконини беради.

Валеология

• И. Брехман 1987-йилда у́зининг ,,Саломатлик хакидаги фан валеологияга кириш" номли асарини босмадан чикариб, валеологияни вужудга кклишига туртки бу́лди.