Talabalari uchun darslik

13-jadval
Genetikkod
Tri pletdagi  nukleotidlar  izchilligi
Birmchi
Ikkmrhi  nnklmtid
Uchinchi
nokleo
nukleo
tid
tid
U
S
A
G
г
UUUl 
fe n il
u s u
UAUj 
tirozin
UGUl 
sistein
U
U
UUS
alanin
uss
serin
UAS  1
UGS
S
UUA I 
leytsin
USA
UAA  *
UGA
*
A
UUG
1
USG
UAG  *
UGG 
triptofan
G
SUU
SSU
SAU 
I 
gistidin
SGU
U
s
sus
leytsin
sss
prolin
SAS  1
SGS
arginin
S
SUA
SSA
SAA 
glutamin
SGA
A
SUG
SSG
SAG
SGG
G
AUU
ASU
AAUl
AGU
I 
serin
U
A
AUS
izoleytsin
ASS
treonin
AAS 
' 
asparagin
AGS  1
1
S
AUA
ASA
AAA  I
AGA 
I
| 
arginin
A
AUG
metionin
ASG
AAG 
lizin
AGG
G
GUU
GSU
GAU 
I 
asparagin
GGU
U
G
GUS
valin
GSS
alanin
GAS 
* 
kislota
GGS
glitsin
S
GUA
GSA
GAA 
I 
glutamin
GGA
A
GUG
**
GSG
kislota
G
 
AG 
kislota
GGG
G
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yuqoridagi  mulohazalarga  suyangan  bir  guruh  olimlar  (Х.Когапа, 
M .Nirenberg,  S.Ochoa)ning sayi-harakati tufayli  1965 yilga  kelib  barcha 
aminokislotalami tri pletlari aniqlandi va ulaiga asoslanib genetikkod jadvali 
tuzildi.  Genetik  koddagi  nukleotidlar  izchilligini  aniqlash  ikki  xil  metod 
asosida amalga oshirildi. G.Korana o ‘z shogirdlari bilan genni laboratoriyada 
kimyoviy уоЧ bilan  sintez qildi,  so‘ngra  polidezoksiribonukleotid  asosida 
hujayradan  tashqarida qaysi triplet qanday aminokislotani  polipeptid bog‘ 
tarkibiga  kiritishini  aniqladi.
M .Nirenberg va  P.Leder esa qaysi tR N K  qanday aminokislotani tanib 
ribosomaga tashishini kuzatdi va kuzatishlaridan xulosa chiqardi.
Olib  borilgan  tadqiqotlardan  m a’lum  b o iad ik i  am inokislotalardan 
metionin,  triptofan  bittadan  triplet orqali polipeptid zanjiriga qo‘shiladi. 
Tirozin,  sistein,  fenilalanin, gistidin, glutamin,  asparagin,  lizin ikkitadan, 
izoleysin esauchtadan triplet yordamida,  prolin,  treonin,  alanin,  glitsinlar 
to ‘rttadan,  leysin,  a^ginin,  serinlar  olti xil tri pletlari  ishtirokida polipeptid 
tarkibidan o‘rin oladilar.  1981 yilga qadar Yer yuzidagi barcha oiganizmlaiua 
genetik kod bir xil degan  fikr keng tarqalgan  edi.  Lekin  keyinchalik odam 
hujayrasidagi  m itoxondriyaDNK  tripletlarining  funksiyasi  o ‘rganilganda 
hujayra yadrosidagi  genetikkoddan  farqli  ravishda AUA tripleti  izoleysin 
o ‘miga mitoxondriya  genetik kodida metioninni sintezlashi, AGA va A G G  
tripletlari aigininni emas,  balki oqsil sintezini tugallanganligini bildimvchi 
term inator  kodon  ekanligi  isbotlandi.