Talabalari uchun darslik


  -  rasm.  Raqamlar quyon  tanasi  qismlarining haroratga  nisbatan



Download 6,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet224/465
Sana31.12.2021
Hajmi6,24 Mb.
#221188
1   ...   220   221   222   223   224   225   226   227   ...   465
Bog'liq
Genetika (A.G'ofurov, S.Fayzullayev)

56  -  rasm.  Raqamlar quyon  tanasi  qismlarining haroratga  nisbatan 
o 4zgarishini  ifodalaydi.  Ayrim  qismlardagi  haroratning  ko ‘rsatilgan 
raqamlardan  oshishi yungning  oq  bo Tishini,  pasayishi  esa  qora  bo Tshini
ko ‘rsatadi.
Xuddi  shunday  hodisani  xitoy  navro‘zguli  (Primula  sinensis)  da  ham 
kuzatish  mumkin.  Bu  o ‘simlikning  qizil  gulli  formasi  odatdagi  15°-25° 
sharoitda rivojlanadi. Aksincha o‘simlik  30°-35° haroratli muhitda o ‘stirilsa 
uning  gullari  oq  rangda  bo‘ladi.  Oq  gulli  navro‘zgul  urug‘lari  normal 
sharoitga  ekilsa,  urug‘lardan  rivojlangan o ‘simliklarning guli  qizil  rangda 
bo‘ladi.  Binobarin  navro‘zgulning  gul  rangi  tashqi  muhitdagi  haroratga 
qarab  o ‘zgaradi.  Y ana  bir  misol,  4000  m   balandlikka  k o ‘tarilgan 
alpinistlaming  qonida  eritrositlar  soni  ikki  martaga  oshadi,  vodiyga 
qaytganda  esa  ularda  eritrositlar  soni  norm al  holatga  keladi.  B a'zan 
kimyoviy,  fizikaviy  mutatsiyalar  ta ’sirida  organizmning  fenotipi  keskin 
o‘zgaradi va badbashara organizm rivojlanadi.  Shu singari modiflkatsiyalar 
morfozlar deb ataladi.
Organizm belgilarining tashqi muhit omillari ta’sirida genotipga bog‘liq 
holda  o ‘zgarish  qobiliyati  reaksiya  normasi  deyiladi.
Ba’zi  belgilar  tashqi  muhit  ta’siriga  kofproq  beriluvchan,  boshqalari 
esa  unchalik  tashqi  ta ’sirotga  berilmaydigan,  nisbatan  turg‘un  bo ‘ladi. 
Shunga  ko‘ra  birinchi  belgilarning  reaksiya  normasi  keng,  ikkinchisiniki 
tor  bo‘ladi.  Masalan,  g‘o ‘za  o ‘simligida  mineral  ozuqa  va  namlikning 
ta’siri  natijasida  tupdagi  ko‘saklar  soni  keskin  ortishi  yoki  kamayishi 
mumkin.  Lekin  ko‘sakning  hajmi  esa  unga  nisbatan  kamroq  o ‘zgaradi, 
gultojibargning  yoki  tolaning  rangi  o ‘ta  tu rg ‘u n  sanaladi.  Shoxli 
qoramollarda  ozuqaning  ta ’siri  sut  m iqdoriga  ko‘proq,  sutdagi  yog‘ 
miqdoriga  kamroq  ta’sir ko‘rsatadi.  Yung rangi  esa tashqi  m uhit  ta ’siriga 
berilm aydigan,  tu rg ‘un  belgi  hiso b lan ad i.  B in o b arin ,  g4o ‘zan ing
www.ziyouz.com kutubxonasi


hosildorligi,  sigirlarda  sut  miqdorining  reaksiya  normasi  keng,  g‘o ‘zada 
ko‘sakning  hajmi,  sigirlar  sutidagi  yog‘  miqdori  belgilarining  reaksiya 
normasi  o‘rtacha,  g‘o ‘zadagi  tola  rangining,  shoxli  qoramollarda  yung 
rangi  belgilarining  reaksiya  normasi  nihoyatda  tor  hisoblanadi.
Modifikatsion  o ‘zgaruvchanlik  tabiatda  keng  tarqalganligi  sababli  u 
poligenlar ta ’sirida irsiylanadimi yoki tashqi muhit ta ’sirida hosil bo ‘ladimi 
degan  masala  munozaraga  sababchi  b o ‘ldi.  Bu  munozaraga  XX  asming 
boshida  V Jogannsen  tajribalari  natijasida  yakun  topdi.  U  аф а ,  no ‘xat, 
loviya o ‘simliklarida kuzatish olib bordi.  Olim tashqi muhit ta?sirida paydo 
boigan  modifikatsion  o ‘zgaruvchanlik  avloddan-avlodga  berilmasligini 
isbotlab  berdi.  Vaholanki  genlar  ta ’sirida  paydo  b o ‘ladigan  o ‘zgarishlar 
avloddan-avlodgaberiladi.  Modifikatsion o‘zgaruvchanlik irsiylanmasa ham 
organizmning o ‘zgargan tashqi muhit sharoitida moslanishida,  evolyutsion 
jarayonda  har bir organizm turining saqlanib  qolishida  m uhim  ahamiyat 
kasb  etadi.  Modifikatsion  o ‘zgaruvchanlik  qonuniyatlari  m atematik  — 
statistik usulda o ‘rganiladi.
2.Modifikatsion  o4zgaruvchanlikni  matematik  -statistik  usulda
o 4rganish
0 ‘simlikva hayvonlardagi har  qanday belgi genotipga muhitning ta ’siri 
tufayli  vujudga  keladi. Odatda,  bir  xil  genotipga  ega  organizmlar  turli 
sharoitda har  xil fenotiplam i hosil qiladi.Muhit ta’sirida paydo boiadigan 
hamda  avloddan-avlodga  berilmaydigan  o ‘zgaruvchanlik  modifikatsion 
o‘zgaruvchanlik deb ataladi.  Modifikatsion o ‘zgaruvchanlik qonunini ochish 
turU-tuman  tasodifiy  hodisalar zaminida  hal  qilinadi.  Bu  qonuniyatlam i 
ochish faqat matematik-statistik usullar yordamida amalga oshiriladi.  Biroq 
mazkur  usulda  ishlash  uchun  bir  qancha  sharoitlar  mavjud  b o iish i 
shart.
1.  0 ‘rganilayotgan  o ksimlik  va  hayvon  genotip  bo‘yicha  o ‘xshash 
boiishi;
2.  0 ‘rganilishi  lozim  boigan  u  yoki  bu  belgi  oichanayotganda  yoki 
sanalayotganda  bir  xil  aniqlik  boiishi;
3.  Kuzatish  bir  necha  marotaba  takrorlanishi;
4.  Tahlil uchun hamma o ‘simlik, hayvon emas, balki ulaming m a iu m  
guruhini  ohsh  kerak.
Organizmlarda sifat belgilaridan tashqari miqdor belgilari ham mavjud. 
Miqdor  belgilar  muhit  sharoiti  ta ’sirida  u  yoki  bu  tomonga  o ‘zgarishi 
tabiiy  bir  hol.  Shunga  binoan  m atem atik-statistik  usul  o ‘zgaruvchan 
belgining  o ‘rtacha  qiymatini  topishga  qaratiladi.  Shundan  keyingina 
belgining  o ‘rtacha  qiymati  o‘zgaradimi  degan  m uam m o  hal  etiladi.
O datda  m a te m a tik -sta tistik   usul  y o rd a m id a  avvalo  v aria tsio n
www.ziyouz.com kutubxonasi


qator tuziladi va belgining minimum hamda maksimum qiymati aniqlanadi.
Tajriba uchun olingan guruhlaming kengligi — ДХ barcha guruhlar uchun 
b ir  xil  b o ‘ladi  h am d a  u  k a tta   (X 
)  va  kich ik   (X 
)  v a ria n t-
'  
m a x ' 

m i n '
lar  ayirmasining  gumhlar  soni  (R)  ga  nisbati  bilan  aniqlanadi  ya’ni

Download 6,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   220   221   222   223   224   225   226   227   ...   465




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish