Talabalari uchun darslik

bir yadroli itbaliq
otalanmagan tuxum
hujayra (ikki yadroli)
Q
O
I blasiula 
tuxum hujajTasining
y 
bo‘linmasligi
anomal murtak
Bir yadroli voyaga yetgan baqa
65
- 
rasm. Itba/iqning ichagidan olingan yadroni baqaning otalanmagan
tuxum hujayrasiga ko ‘chirish sxemasi. Dj. Gerdon tajribasi.
Dj.Gerdon tom onidan baqalar ustida olib borilgan nozik kuzatishlar, 
tajribalar shundan dalolat beradiki: 1) Tuxum hujayraning voyaga yetish 
jarayonida barcha genlar nofaol holatda b o ‘ladi. 2) Tuxum hujayra 
urug‘langach uning b o ‘linib, blastomeralami hosil etishi dastlabki tuxum

---

hujayradagi irsiy axborot zaminida amalga oshadi. D N K replikatsiyasi, 
oqsil sintezi dastlabki tuxum hujayra sitoplazmasining zahirasidagi 6 ta 
blastula bosqichigacha R N K sintezi kuzatilmaydi (65 rasm). 3) Bir necha 
vaqt o ‘tgach (kechki blastula — ertagi gastrula) yangi rR N K lar sintezlana 
boshlaydi. 4) Chunki bu vaqtga kelib tR N K murtak genomida rR N K va 
tRJsIK sinteziga m a’sul genlar faollashadi.
Sutemizuvchi hayvonlarda esa otalangan tuxum hujayra b o iin ib 2 
ta, 4 ta blastomeralami hosil qilish mobaynidayoq murtak genomi faoliyat 
ko‘rsata boshlaydi.
Blastomeralar soni 8 ta boiganda esa oqsil molekulalarini sintezlanishi 
to iiq murtak genlari faoliyati natijasida го‘у beradi. Bu qanday bilinadi? 
M a iu m k i hujayra oqsil m olekulalarini sintezlanishi uchun aw alo
transkripsiya, ya’ni DNKdagi irsiy axborotni RNKga ko‘chirish zarur.
DNKdagi u yoki bu oqsil molekulasini sintezlashda qatnashadigan 
gendan nusxa olish uchun D N K ni m a iu m joyidagi qo‘sh qavat zanjir 
ferment ta ’sirida bir-biridan uzoqlashishi — shishishi kerak. Shundagina 
D N K ning «m a’noli» zanjiridagi gendan iR N K sintetaza ferm enti 
ishtirokida m R N K sintezlanadi. (66-rasm)