Taksilarda tashishni nozimlik boshqaruvi

3.2. Shahar ichida yo`lovchi tashishda tashkiliy qisimni xisoblash
Kerakli haydovchilar sonini va avtobus brigadalari ish smenasini aniqlash. Haydovchilarning oylik ish grafiklarini tuzish
Oy davomida avtobuslarning liniyada ishlash vaqtlarini aniqlash
AS_oy.ish =A_m * T_ish * K_{ish ,} soat
AS_oy.ish =11 *13,7 * 30 = 4521soat
Tayyorlov-yakunlov vaqti

T_t-ya =t_t-ya^sm * n_sm * A_m * K_ish , soat.

T_t-ya = 0,38 * 2 *11* 30 = 250,8soat.

bu yerda: t_t-ya^sm - smena davomida haydovchining tayyorlov-yakunlov va reys oldi ko‘rikdan o‘tish vaqtlari (t_t-ya^sm = 0,38 soat);

n_sm – harakat jadvali bo‘yicha ish smenalari soni (n_sm=2)
Haydovchilarning oylik ish soatlari
AS_h = AS_ish + T_t-ya; soat.
AS_h =4521 + 250,8 = 4771,8 soat.
Kerakli haydovchilar soni


N_h= AS_h / IVF_h
N_h=4771,8 / 176= 27

bu yerda: IVF_h – kalendar kunlari bo‘yicha haydovchining oylik ish vaqti fondi IVF_h=176 soat.

Bir avtobusga to‘g‘ri keluvchi haydovchilar soni
N_h^avt = N_h/A_m
N_h^avt =27/11 = 2,46 ≈ 2,5
Avtobus yo‘nalishida avtobus brigadalari ishinitashkiletishning 2,5 talik shakli tanlanadi.


IQTISODIY QISM.
Avtoyushmani yo`lovchi tashish marshrutida ishlash huquqiga egalik qilishni tashkil etishni iqtisodiy asoslash orqali uni amaliyotga joriy etiladi [20]. Iqtisodiy asoslashda barcha o`zgarishlarni qiymat jixatidan xozirgi kundagi bozordagi rеsurs narxlaridan foydalangan holda, ko`rsatiladigan xizmatni raqobat darajasi o`zgargan, shunigdеk shu kundagi loyiha orqali tayyorlangan xizmat narxi hisoblanib bozordagi narxga solishtiriladi, xizmat ko`rsatish dasturini tuzishda raqobat daraja hisobga olinadi. loyihani amalga oshirish uchun kеrakli mablag’ni bank krеdit foizi hisobga olinadi, uni bankga qaytarish muddati shartdan oshib kеtmasligi kеrak. Bunday iqtisodiy asoslash quydagi kеtma-kеtlikda amalga oshiriladi[18]:
1. Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etishni tashkil etishni dastlabki ma'lumotlari 5.1-jadvalga tuldiriladi.
2. Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etishning, asosiy fondi hamda ishlab chiqarish fondi hisoblab chiqiladi.
3. Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etishning, yillik xizmat ko`rsatish hajmi va tayorlov narxi ( xizmat birligiga ) hisoblanadi.
4 Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etishning, ishlab chiqarish dasturi tuziladi. Undan olinadigon daromad tannarx, yalpi foyda, amartizatsiya va samaralar xisoblanadi.
5 Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etishning, o`zini oqlash muddati hisoblanadi.
6. Asosiy fondlardan foydalanish ko`rsatkichlari: fond qaytimi aylanma fondlarni aylanishi soni, yillik mеhnat unumdorligi, rеntabеlliklar hisoblanadi.
I. Xizmat ko`rsatish jaroyonida qatnashadigan, jixozlar, rеsurslar, ularni bozordagi narxlari va sarf mе'yorlari (5.1-jadval) hisoblanadi.

1-Jadval

№	Ko`rsatkichlar nomi	O`lchov birligi	Qiymati
1	Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etish	dona	1
2	Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etish, loyiha qiymati	m.so`m.	192000*14=2702000
4	14 ta Gazel rusumli uyishmani unimdorligi	km/ kun	250*14*0,850=2975
5	YoMM me’yori: yoqig’i 250 kmga 48000 so`m gaz Газ метан	so`m/ 100km So`m/м3	19200 2600
6	Xodimlar soni: haydovchilar ta’mirlovchilar	nafar nafar	28 6
7	Smеna soni	smеna	1,5
8	Asosiy ishchilar o`rtacha oyligi	m.so`m.	1600,1400,950
9	Yildagi ishchi kunlar soni	Kun	365
10	1 passajir narxi,13 o`rindiq	So`m/pas*km	90
11	Kunlik to`lov	so`m/kun	36000
12	Andijon-Marhamat masofasi	km	38
13	1ta passajir uchun yurilgan yo`l	km / paskm	1085875/26764355=0,04

II. Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etishning asosiy va xizmat ko`rsatish fondi hisoblab chiqiladi.

Shuningdеk ish tashkil qilishdagi xizmat ko`rsatish fondini hisoblash. (baxosi)
1) Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etishning o`rtacha GAZEL qiymati . F_GAZ = 1000 m so`m
2) GAZEL avtomobilini qiymati balansdagi o`rtacha bahosi 192000 m so`m yoki MCHJning saroy qiymati ∑F<sub>GAZ</sub>=2688000 m so`m
3) Jami asosiy fond qiymati ∑F_as= 2688000 +14000=2702000 m.so`m
4) Aylanma fond qiymati F<sub>ay</sub> = ∑F<sub>as</sub>*0,14= 2702000* 0,14=378280 m so`m
5) Ishlab chiqarish fondini umumiy qiymati “∑Fich” fondini topamiz.
∑Fich = Fas+ Fay= 2702000 +378280= 3080280 m so`m
6) Ishlab chiqarish fondini tashkil qilish uchun ustama xarajat (krеdit to`lov foizi) larini hisoblaymiz.
∆F_ich= F_{ich *}К=3080280*0,14=431239 m so`m
7) Ishni tashkil kilish va krеdit tulovini xisobga olgan xoldagi jami kapital xajimni topamiz.
К= ∑F<sub>ich +</sub> ∆F<sub>ich</sub>= 3080280+ 431239=3511519 m so`m
III Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etishning yillik xizmat ko`rsatish hajmi va tayorlov narxi (xizmat birligiga ) hisoblanadi
a) yillik xizmat ko`rsatish hajmi:
∑ Q = д_n1* Д_ik = 73327*365=26764355 yo`l*km/yil, bundan, 2975*365=1085875 km/yil
д<sub>n1</sub> – GAZEL unimdorligi 14 avtomobilga 0,850 koeffitsientda 14 =14*0,850*13 6*79= 73327 yo`l*km/kun 14*0,85*250=2975 km Tarif =3000:38=79 so`m/paskm
Д<sub>ik</sub> - kalendar kunlar, 365 kun
IV Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etishning xarajati topiladi. Unda olinadigan daromad tannarx, yalpi foyda, amartizatsiya va samaralar hisoblanadi. Shaxobchada ko`rsatilgan xizmat birligi narxini hisoblaymiz. Ishlab chiqarish birligini tayyorlov narxi quydagi modеl bilan topiladi:
Д₁ = м₁ +Х₁ + Х₂+ Х₃+ Х₄+ Х₅+ Х₆+ Х₈+ Х₉,
м₁ mahsulot birligiga mеhnat sarfi.
Х₁ yoqilg’i sarfi
Х₂ moylash materiallar sarfi
Х_з jixozni ishlatishga tayyorlash sarfi
Х₄ shina sarfi
Х₅ amortizatsiya sarfi
Х₆ xo`jalik xarajatlar
Х<sub>8</sub> yalpi foida
Х<sub>9</sub>, foyidan yol fondi uchun ajratma
А) м1 –Dastgoh ishchisi (haydovchi) uchun oylik maosh xarajatlarini hisoblash
м<sub>1</sub> = Тum*С<sub>т</sub>*К<sub>д</sub>*1,28 /∑Q;
Bunda: Тum – loyihalangan dastgohni yillish ish soati
Кd – rеjani oshirib bajarishni hisobga oluvchi koeffitsеnti 1.2
Тum = Дik* Т<sub>с</sub>* n* N<sub>ia</sub>=­­­­­­­­­365* 7*1,5*12=45990 soat/ yil
Дik – ishchi kuchlar soni 365 kun
Т<sub>с</sub> – smеna davomiligi 7 soat;
n- smena soni 1,5 ta
N<sub>ia</sub> - Ishdagi avtomobillar soni 12 ta
ξ =0,035 pass/km
м<sub>1</sub> = Тum *С<sub>т*</sub>К<sub>d</sub> *1,28* / ∑Q =45990*12334 *1,28*0,04/ 26764355 =1,08 so`m/passkm, bunda
Т_yil –Loyihalanayotgan avtosaroyning yillik balans soati;
С_т – (M/F)K₁= _{ }*1,15=12334 so`m/yil, bunda
М – jixoz ishchisining oylik ish haqi hajmi; 1800 m.so`m
F – oylik balans soati 169,2 soat
К₁ – tuman ko`effitsienti 1,15;
К<sub>d</sub> – rejani oshirib bajarishni hisobga oluvchi koffitsienti (1,2);
j – jixoz ishchisini muvozanatlovchi koffitsienti;
∑L<sub>um</sub> – yillik avtomobillarning umumiy yurgan yo`li
Б) 0,28 – ijtimoiy ajratmalar;
В) Yoqilg’i sarfi X₁=_{ }*H1*K2 so`m/km 2600 so`m/ m³
X1=_{ }*2600*1,03*0,04=14 so`m/pas*km 250 km 43 m<sup>3</sup>
К2 – qishki davrni hisobga oluvchi koeffitsient 1,03;
Ё100 – yoqig’i me’yori 100 km pobegga 15,3 m<sup>3</sup> gaz 2600 so`m/ m³ bak 43 m³
Н1 – 1 m³ gaz yoqilg’i narxi 2600 so`m/ m<sup>3</sup>
3) Moylash materiallari sarfi.
Х2=Х21+Х22+Х23+Х24 so`m/pas
Х2=4,7+0,4+0,4+0,4=5,9 so`m/paskm
Х21=М100Нм*<sub> </sub>so`m/km
Х21= 0,035 *24000*_{ }=4,7 so`m/passkm
Х22=ТМ100Нт*<sub> </sub>so`m/km
Х22=0,003* 24000*_{ }=0,4 so`m/ passkm
Х22= Х23= Х24=0,4 so`m/km
Х23=СМ100*Нс*_{ }
Х24=_{ } so`m/km
Нм – 1 litr moy narxi 24000 som
М100 – 100 litr yonilg’iga moy sarfi me’yori, bu
yuk avtomobili uchun - 0,04
Н<sub>т</sub> – 1 litr transmission masla narxi24000 so`m
ТМ100 – 1 litr transmission masla narxi 24000 so`m transmission masla me’yori 100 lit yonilg’iga (0,003)
Н<sub>с</sub> – 1 litr salidol narxi 24000 so`m
СМ100 – 1 litr salidol narxi 24000 so`m salidolni sarf me’yori (0,003)
1 salidol sarf me’yori 100 litr yonilgga salidol sarfi me’yori (0,003)
М1000 – 1000 km probegga mayda sarflar va artish materiallari
4)Х3- xarakatdagi tarkibni ishlatishga tayyorlash sarfi
Х3=Х31+Х32+m<sub>2</sub>; so`m/km
Х3=4+3+0,5 =7,5 so`m/passkm
а) Х31 – extiyot qism sarfi
X31=<sub> </sub>*К3*
X31=<sub> </sub>*1,2*0,04=4 so`m/pas
M_exq – 1000 km probegga extiyot qism sarfi 96000
К3 – yol sharoitini hisabga oluvchi koeffitsient.
КЗ=1.0-birinchi toifadagi yo`l uchun
КЗ= 1,1 II va III toifadagi yo`l uchun
КЗ= 1,2 IV va V toifadagi yo`l uchun
б) Х32 – materiallar sarfi
Х32=<sub> </sub>*К3
Х32=<sub> </sub>*1,2*0, 04=3 so`m/km
Ммат –1000 km pobg uchunmaterial sarfi. 80000
в) m₂=1,3*m₁*H₂₁=1,3*1,4*0,30=0,5 ;
Н₂₁ – bir avtomobilga avtochilangarlar soni :
Yuk avtomobili uchun 0,30
1,3-xaydovchga nisbatan avtochilangarning maoshini taqoslash koeffitienti . Bu yuk va avtobus uchun 1,2-1,3 .
5) Avtoshina sarfi «Х4»
X4=_{ }
X4=320000*6*0,035/110000=1,2 so`m/km
Н<sub>sh</sub> –1 komplekt shina harxi 320 m.so`m
l_ш – shinadan foydalanish muddati 110 m.km
n – xarakatdagi shinalar soni.6 dona
6) Xarakatdagi tarkibni tiklash sarfi.
X5= К *Ен/∑Q
X5=3511519000*0,15*0,04/26764355 =0,78 so`m/pas*km
К – Xarakatdagi tarkibni balansdagi bahosi.
Avtomobil sotib olish kredit foizini hisobga olgan holda 3511519 m.so`m
Е_n –0,15 samaradorlikni me’yoriy koeffitsiehti.
Д_ik –yildagi ishchi kunlar
l_kun – kunlik o`rtacha probeg.
7) «Хy» to`liqsiz tannarxni hisoblaymiz.
Ху=m₁+Х₁+Х₂+Х₃+Х₄+Х₅=1,08+14+5,9+7,5 +1,2 +0,78
=30 so`m/passkm;
Х<sub>m</sub>=X<sub>y</sub>+X<sub>6</sub>+X<sub>9</sub>= 30 +5,5+3,3 =38,8 so`m/km;
X₆= Д₁* η₆= 55*0.10 =5,5 so`m/km
X<sub>9</sub>= Д<sub>1</sub>* η<sub>9</sub>= 55*0.06=3,3 so`m/km
To`liqsiz tannarxni daromaddagi ulushini aniqlaymiz η<sub>xy</sub>.
η<sub>xy</sub>=1-(η<sub>6</sub>+η<sub>8</sub>+η<sub>9</sub>) η<sub>6</sub>=0.20 η<sub>8</sub>=0.16 η<sub>9</sub>=0.04+0.02=0.06
η<sub>xy</sub>=1-(0.30 +0.10 +0.06) =0,54
8) Hisobdagi 1 km avtomobilni umumiy yo`li uchun Д1 tarifni aniqlaymiz.
Д1=Х_у/ η_xy;
Д1=30 /0,54= 55 so`m/pas*km
10) Yillik ishlab chiqarish dasturini aniqlaymiz. Д<sub>1</sub>; Х<sub>m</sub>; Х<sub>8</sub> .
Д<sub>1</sub>=Д<sub>1</sub>* ∑L<sub>um</sub>
Д<sub>1</sub>= Д<sub>1</sub>*∑ Q =55*26764355 =1472039525 so`m/yil
Х_m=Х_m*∑ Q =38,8*26764355 =1038456974 so`m/yil
Х<sub>8</sub>=Д1-Х<sub>m</sub>=1472039525-1038456974=433582551 so`m/yil
Х′₈=∑Х₈*j_sol=433582551*1=433582551 so`m/yil, bunda
J<sub>sol</sub> –foydadan soliq to`lashni hisobga oluvchi koeffitsient (1).

1. 
   Olingan kreditni qoplashni ichki imkoniyatini aniqlaymiz.
   

∑Х_iim=∑Х₅+∑Х_′8 = 20876196 [phone]=454458747 so`m/yil
2)∑Х<sub>5</sub> = Х<sub>5</sub>*∑Q*j<sub>r</sub>=0,78*26764355 *1=20876196 so`m/yil
Loyiha uchun olingan kapital qo`ilmani bankga qaytarish muddatini aiqlaymiz. Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etishning o`zini oqlash muddatini aniqlaymiz.
Т<sub>o`k</sub>= ∑F<sub>ich</sub> /∑Х<sub>im.</sub> = 3511519000: 454458747=7,7 yil
VI.Asosiy fondlardan foydalanishni bir qator ko`rsatkichlari: fond qaytimi, aylanma fondlarni aylanish soni, tannarx,unimdorlik,ishlab chiqarish rentabelligini aniqlaymiz.

1. 
   Fond qaytimi koeffitsientini aniqlaymiz К_fq
   

К_fq =∑Д₁/F_ich=14720395250 /3511519000=4,19 so`m/so`m , bunda

2. 
   Modernizatsiyadan olingan samara hajmi
   
3. 
   Э=∑Х_im.
   

4) Unimdorlikni aniqlaymiz.
а) texnologik ishchilarga
П_tex=∑Д₁/Р_т=14720395250/24=613350 m.so`m/odam, bunda
Р<sub>tex</sub> – texnologik ishchilar soni (jixoz ishchlari va ustalar)
b) umumiy ishchilar
П<sub>um</sub>=∑Д<sub>1</sub>/Р<sub>um</sub>=14720395250/32=460012 m.so`m/odam, bunda
Р_um=Р_tex+ Р_bsh=24+6+2=32 odam., bunda
Р_bosh – boshqa rahbarlar 2 odam va 9 tamirlovchilar
Shunday qilib Andijon shaxriyo`nalishlarda avtobuslardan foydalanib yo`lovchilarni tashishni tashkil etish loyihasi shu kundagi bozor talabidan kelib chiqqan loyiha degan xulosaga kelindi.