Takrorlash uchun savol va topshiriqlar

Takrorlash uchun savol va topshiriqlar

1. 
   Talab qonunini tushuntiring. Talabga qanday omillar ta’sir qiladi? Bu omillardan har biri o‘zgarsa, talab egri chizig‘ida qanday o‘zgarish ro‘y beradi?
   
2. 
   Nima uchun talabning narx bo‘yicha elastikligi koeffitsienti manfiy bo‘ladi?
   
3. 
   Taklif qonunini tushuntiring. Taklifga qanday omillar ta’sir qiladi? Bu omillardan har biri o‘zgarsa, talab egri chizig‘ida qanday o‘zgarish ro‘y beradi?
   
4. 
   Nima uchun taklifning narx bo‘yicha elastikligi koeffitsienti musbat bo‘ladi?
   
5. 
   Talab va taklifning quyidagi o‘zgarishlarining har biri raqobatli bozorda muvozanatli narx va mahsulotlarning muvozanatli miqdoriga qanday ta’sir ko‘rsatadi? Javoblaringizning to‘g‘riligini tekshirish uchun talab va taklif egri chiziqlari grafigidan foydalaning:
   
6. 
   a) taklif qisqaradi, talab esa o‘zgarishsiz qoladi; b) talab qisqaradi, taklif esa o‘zgarishsiz qoladi; v) taklif ko‘payadi, talab esa o‘zgarishsiz qoladi; g) talab ham, taklif ham ko‘payadi; d) talab ortadi, taklif esa o‘zgarishsiz qoladi; e) taklif ko‘payadi, talab esa qisqaradi; j) talab ortadi, taklif esa qisqaradi; z) talab ham, taklif ham qisqaradi.
   
7. 
   Engel qonunining mohiyatini tushuntirib bering.
   
8. 
   Talab va taklif elastikligining ahamiyati nimada?
   

Javoblar

Talabning umumiy tavsifi bunday: boshqa sharoitlar o’zgamasa, narx pasaysa, talab miqdori oshadi, narx ko’tarilsa, talab miqdori pasayadi. Qisqa qilib aytadigan bo’lsak, narx va miqdor orasida teskari bog’liqlik bor. Iqtisodchilar bu teskari bog’liqlikni talab qonuni deb ataydilar.

Narx va talab hajmining o‘zgarishi o‘rtasidagi teskari bog‘liqlikni ko‘rsatuvchi bu chiziq talab egri chizig‘i deyiladi.

Nima uchun narx va miqdor orasida bunday teskari bog’liqlik mavjud? Keling bu savolga uchta javobni ko’rib chiqamiz. Avvalambor, eng osonidan boshlaymiz:

• Talab qonuni o’zgarmasdir. Odamlar odatda arzonron narxlardagi tovarlarni ko’iroq sotib oladi. Narx xaridorlarni sotib olishga to’sqinlik qiluvchi eng katta omil. To’siq qancha katta bo’lsa, Tovar chuncha kam sotiladi; to’siq qancha kichik bo’lsa, tovar shuncha tez sotiladi. Korxonalarning savdoga bu qadar ishonishlari o’zini to’liq oqlaydi.

• Biror vaqt oralig’ida, ma’lum bir turdagi tovarning sotib oluvchi xaridor o’zining xarididan ko’ngli qolishi mumkin. Xaridorni ko’ngli ikkinchi sotib olingan gilamdan birinchisini sotib olgandagidan ko’ra kongli to’lmasligi mumkin. Uchinchisi undanda zerikarliroq bo’lishi mumkin. Shuning uchun, iste’molchining sotib olish xohishi pasayib boruvchi marjinal naflikka ega. Sababi ayni bir turdagi tovarning davriy sotib olinishi yana va yana pastroq marjinal naflikka ega bolib, xaridorlar agar o’sha tovarning narxi borgan sari pasaytirilsagina sotib olishi mumkin bo’ladi.

• Talab qonunini daromad va almashishlar oqibati misolida ham tushuntirib berishimiz mumkin. Daromad ta’siri shuni ko’rsatadiki, past narx xaridorni ko’proq xarid qilishiga turki bo’ladi va xaridorni avvalgidan ko’ra ko’proq sotib olishga rag’batlantiradi. Baland narx salbiy ta’sirga egadir. Almashish ta’siri shuni ko’rsatadiki, narxlar past bo’lganda, xaridorlar uncha qimmat bo’lmagan tovarlar o’rniga qimmatroqlarini sotib olishga rag’batlantiriladi.

Narx va talab hajmining o‘zgarishi o‘rtasidagi teskari bog‘liqlikni ko‘rsatuvchi bu chiziq talab egri chizig‘i deyiladi.

Nima uchun narx va miqdor orasida bunday teskari bog’liqlik mavjud? Keling bu savolga uchta javobni ko’rib chiqamiz. Avvalambor, eng osonidan boshlaymiz:

• Talab qonuni o’zgarmasdir. Odamlar odatda arzonron narxlardagi tovarlarni ko’iroq sotib oladi. Narx xaridorlarni sotib olishga to’sqinlik qiluvchi eng katta omil. To’siq qancha katta bo’lsa, Tovar chuncha kam sotiladi; to’siq qancha kichik bo’lsa, tovar shuncha tez sotiladi. Korxonalarning savdoga bu qadar ishonishlari o’zini to’liq oqlaydi.

• Biror vaqt oralig’ida, ma’lum bir turdagi tovarning sotib oluvchi xaridor o’zining xarididan ko’ngli qolishi mumkin. Xaridorni ko’ngli ikkinchi sotib olingan gilamdan birinchisini sotib olgandagidan ko’ra kongli to’lmasligi mumkin. Uchinchisi undanda zerikarliroq bo’lishi mumkin. Shuning uchun, iste’molchining sotib olish xohishi pasayib boruvchi marjinal naflikka ega. Sababi ayni bir turdagi tovarning davriy sotib olinishi yana va yana pastroq marjinal naflikka ega bolib, xaridorlar agar o’sha tovarning narxi borgan sari pasaytirilsagina sotib olishi mumkin bo’ladi.

• Talab qonunini daromad va almashishlar oqibati misolida ham tushuntirib berishimiz mumkin. Daromad ta’siri shuni ko’rsatadiki, past narx xaridorni ko’proq xarid qilishiga turki bo’ladi va xaridorni avvalgidan ko’ra ko’proq sotib olishga rag’batlantiradi. Baland narx salbiy ta’sirga egadir. Almashish ta’siri shuni ko’rsatadiki, narxlar past bo’lganda, xaridorlar uncha qimmat bo’lmagan tovarlar o’rniga qimmatroqlarini sotib olishga rag’batlantiriladi.

2.