Такомиллаштириш

O
ldi
ng
i 
yi
lga
 ni
sba
ta
n 
%
 hi
sob
ida
Pul massasi (M2)
Inflyatsiya (INI)
17- rasm. Pul massasi va inflyatsiyaning dinamikasi. 
Manba: XVF va O’z. Res. Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari asosida muallif tomonidan
tuzildi.

---

71 
O’zbekiston iqtisodiyotida pul massasi va inflyatsiya o’rtasida o’zaro 
bog’liqlikning mustahkam emasligi, shu bilan birga iqtisodiy o’sish sur’atlariga 
qandaydir yaqqol ta’siri ko’rinmayotganligi, inflyatsiyaga ta’sir etuvchi nomonetar 
omillarning ta’tqiqot ob’yekti sifatidagi ahamiyatini oshirmoqda. 
Ikkinchi bob bo’yicha xulosalar: 

– mamlakatimizda moliyaviy bozorlar va umuman bozor iqtisodiyotining 

rivojlanish darajasini hisobga olib bugungi kunda majburiy zahira talablari 
Markaziy bank olib borayotgan monetar siyosatning tayanch instrumenti ekanligi 
asoslidir. Ammo jahon amaliyotida ushbu instrumentdan to’liq voz kechilayotgan 
yoki “zahira” instrument sifatida foydalanilayotgan bir paytda mamlakatimizda 
zahira normalarining yuqori darajada qolishi munozaralidir; 
– hozirgi vaqtda respublikamiz tijorat banklari depozit bazasining 50 foizdan 
ortiq qismini talab qilib olguncha depozitlar tashkil etmoqda. Banklar ushbu 
mablag’lar hisobidan aktiv amaliyotlarni amalga oshirmoqdalar, bu esa o’z 
navbatida banklarda transformatsiya riskini vujudaga kelishiga olib kelishi 
mumkin; 
– Markaziy bank majburiy zahira normalarini depozitlarning summasi va 
muddatiga bog’liq ravishda tabaqalashtirmaganligi tijorat banklari resurs 
bazasining barqarorligiga sal’biy ta’sir ko’rsatmoqda. Bu kamchiliklar tijorat 
banklari depozit bazasini optimallashtirishga halal bermoqda;
– ayrim tijorat banklari yuqori daromad olish maqsadida likvidligi past bo’lgan 
aktivlarga joylashtirish holatlari mavjud. Bu esa ularning likvidlilik darajasiga 
salbiy ta’sir etadi. Shuningdek, respublikamiz tijorat banklari aktivlarining 
tarkibida yuqori likvidli aktivlarni nisbatan katta miqdorda to’planib qolganligi 
kuzatiladi. Bu esa, o’z navbatida bank aktivlarining daromadlilik darajasini past 
bo’lishiga sabab bo’ladi;
– mamlakatimiz tijorat banklari aktivlari tarkibida qimmatli qog’ozlar 
ulushining pastligi ularning likvidliligini oshirishga to’sqinlik qilmoqda. Buning 

---

72 
sababi mamlakatimizda moliyaviy bozrlarning yaxshi rivojlanmaganligi, unda 
likvidli qimmatli qog’ozlar turi va hajmining kamligidir. Keyingi yillarda davlat 
byudjeti profitsit bilan bajarilayotganligi sababli likvidli qimmatli qog’oz 
hisoblangan davlat obligatsiyalari emissiya qilinmayapti. Bunday holat Markaziy 
bankning ochiq bozor operatsiyalarini rivojlantirishga yo’l bermayapti;
– Markaziy bankning overdraft, overnayt, lombard kabi kreditlar berish 
amaliyotining faol emasligi, uning qayta moliyalash siyosatini takomillashtirish 
borasidagi dolzarb muammolardan biri hisoblanadi;
– Markaziy bankda ochiq bozor siyosati takomillashmaganligi, uning REPO 
operatsiyalari orqali mamlakatimiz bank tizimining likvidligiga sezilarli darajada 
ta’sir ko’rsatish imkonini bermaydi. Bu esa, pul-kredit siyosatining boshqa 
instrumentlaridan foydalanish zaruratini kuchaytiradi;
– O’zbekistonda rasmiy oltin-valyuta zahiralarining so’gni yillarda barqaror 
o’sish Markaziy bankning valyuta interventsiyasi o’tkazish imkoniyatini oshiradi.