Tajriba ishi №3 Mavzu: Tovushning havoda tarqalish tezligini o’lchash. Ishning maqsadi

Tajriba ishi №3

Mavzu: Tovushning havoda tarqalish tezligini o’lchash.

Ishning maqsadi:

Xona haroratida tovushning tarqalish tezligini aniqlash.

Kerakli asbob va jihozlar:

• 
  12 V li tok manbai;
  
• 
  Cobra3 bazaviy bloki;
  
• 
  RS 232 tipli kabel;
  
• 
  Taymer/hisoblagich;
  
• 
  Mikrofon;
  
• 
  9V li batareya;
  
• 
  Aylana tayanchlar;
  
• 
  Ulovchi simlar;
  
• 
  Personal kompyuter.
  

1-rasm. Qurilmaning tashqi ko’rinishi.

Nazariy qism

Eksperemental qurilmaning prinsipal sxemasi va tashqi ko’rinishi 1-2- rasmlarda ko’rsatilgan. Tovushni uzatish va qabul qilish orasidagi masofa S=0,3m bo’lgandagi tovush tezligining olingan qiymatlari 1- jadvalda keltirilgan.

Tovushning o’rtacha tezligi =338.0(4) m/s ga teng. Tovushning aniqlangan tezligi tovush qabul qilish va uzatish orasidagi masofalar turlicha bo’lganda doimiydir, demak, tovush o’zgarmas tezlik bilan tarqaladi: manbalarda keltirilishicha tovushnig nol gradusdagi tarqalish tezligi ₀=331.8 m/s bo’lib, ularning haroratga bog’liqligi quyidagicha aniqlanadi: (1)

Yuqorida keltirilgan o’lchashlar natijasida harorat 18 ⁰C, ushbu haroratga mos keluvchi tezlik =342,6m/s.

Tajribani bajarish davomida hech qanday qo’shimcha shovqinlar bo’lmasligi kerak, aks holda ular mikrofon yordamida qayd etilib, noto’g’ri natija beradi. Yog’och va shunga o’xshash jismlarda tovush havodagiga nisbatan ancha yuqori tezlik bilan tarqaladi.

Agar o’lchashlar vaqtida juda katta tezliklar chiqsa, zarb vaqtida ishlatiladigan mahkamlanmagan metall sterjenni zarbdan keyin po’kaksimon jismning ichiga yoki boshqa stolga o’rnatilishi massiv asoslar ustiga joylashtirilish lozim.

1-topshiriq:

Xona haroratida tovushning havoda tarqalish tezligini toping.

(m/s)

338.448

338.438

338.753

337.230

337.258

1-jadval