Тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

Таълим тамойиллари 
- энг умумий раҳбарий низом бўлиб, унда 
талабаларга таълимнинг мазмуни, уни ташкил этиш, технологияси, услу-
биятига нисбатан талаблар ифодаланади. 
Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, дидактик тамойиллар ОЎЮда 
педагогик жараённи ташкил этиш тамойиллари билан ўқувчиларнинг
 
билим 
олиш фаолиятини бошқариш бевосита ўзаро боғлиқликга эгадир. Лекин улар шу 
билан бирга ўз хусусиятларига ва тарихига эгадирлар, улар устида батафсилроқ 
тўхталишга тўғри келади. 
Шарқ педагогикасининг машҳур намоёндалари Ал-Хоразмий, Абу Наср 
Форобий, Абу Райҳон Беруний, Абу Али ибн Сино, Умар Ҳайём, Саъдий, 
Абдураҳмон Жомий, Алишер Навоий асарларида таълим ва тарбиянинг тажриба, 
кузатув, индукция ва дедукция, амалий-синов, алгоритмик кетма-кетликдаги 
савол-жавоб, таққослаш ва бошқа услубларини илмий ҳолда асослаб берилган, 
шу билан бирга билим олиш фаолиятини фаоллаштириш, билимларни амалда 
қўлланишини, тизимлилик ва кетма-кетлилик, мантиқий-лигини илмий жиҳатдан 
ёритиб беришган. Алломалар томонидан бирликнинг, хусусийликнинг ва 
умумийликнинг, ягоналикнинг, сабаб-хулосавий алоқалар, куч етадиганлик, 
материални соддадан мураккабга томон баён этилиши, кўрсатмалилик ва шу каби
 
тамойиллар кенг фойдаланилган. 
Шарқ қомусий алломалари таълим ва тарбиянинг шакллари, услублари ва 
тамойилларини ишлаб чиқдилар, улар ҳозирги кунда ҳам ўз кучини йўқотган 
эмас. Уларнинг ишидаги қимматли томонларидан бири шуки, улар барча 

---

85 
фанларни иккига ажратганлар - амалий ва назарий, улар орасидаги бевосита 
алоқани ёритиб берганлар. Масалан: 
Абу Али Ибн Сино таълимнинг қуйидаги
 
тамойилларини аниқлаган: 
а) болани бирданига китобга боғлаб қўйиш керак эмас; 
б) бола билан ўтказиладиган машқлар меъёрланган, кучи етадиган, 
жамоавий бўлиши, жисмоний машқлар билан биргаликда олиб борилиши, 
боланинг майллари ва қобилияти эътиборга олиниши лозим; 
в) таълим енгилдан оғирга томон йўналган бўлиши керак; 
г) кўрсатмалилик тамойилида боланинг ўзига хос хусусиятлари эътиборга 
олинади. 
Бурхониддин Зарнужий