Тайёрлаш, расмийлаштириш ва

Ҳинд настарини биоэкологияси ва манзаравийлик 
хусусиятлари
» деб номланган учинчи бобида тадқиқот объектининг гул, мева ва 
уруғлари морфологик хусусиятлари ва биологик хусусиятлари ўрганилиб, хаво 
ҳароратининг ўзаро боғлиқлиги 2 йиллик (2018-2020 йиллар) фенологик кузатувлар 
жараёнида аниқланди.
1-жадвал 
Хинд настарини мева ва уруғларининг биометрик ўлчовлари
(Тош ДАУ тажриба хўжалиги, 2018 йил октябр)
№ Ўсимлик номи 
Уруғнинг ўлчамлари 
1000 та 
уруғ 
оғирлиги, 
мг 
Мевада 
уруғлар 
сони 
эни, см 
бўйи, см 
1 
Хинд настарини 0,3±0,12 
0,2
±0,09 
2,62±0,003 
27±14 
Фенокузатув жараёнида тадқиқот объекти бўлган ҳинд настарини 
Lagerstroemia 
indica L.
бошқа манзарали дарахт ва буталарга нисбатан кеч ва энг кўп гуллаш 
давомийлигига эга бўлди. Гуллаш давомийлиги июль-октябрь ойи 3-декадаси
(27,9-30,7
0
С) ўртасига қадар давом этди. Ўртача ижобий ҳарорат йиғиндиси
2221,3-2897,7
0
С да 95-110 кун давомида гуллади. Барглари катта бўлмаган 
эллипссимон 1,4-7,3 см узунлик ва 0,7-4,2 диаметр. Ёз фаслида барг пластинкалари 
силлиқ, ялтироқ ёрқин яшил рангда. Куз фаслида эса қизғиш тусга киришши 
кузатилди. Гуллари 3-4 см чиройли қизил (rubra), бинафшаранг (violacea), пушти 
(purpurea) ва оқ (alba). Гуллаш давоми якунига етгандан сўнг 6 бўлимли, 0.8-1 см 
катталикдаги 50-85 та қутичамевалар, 18-20 см узунликдаги тўпмевада жойлашган. 
Ҳар бир мевада 18,6
±
0,75 
та қанотчали уруғлар кетма-кет жойлашган, мевалари 
0,25±0,10 мг, мевадан уруғ чиқиши 14 тадан 27 тагача, уруғ ўлчами
0,3±0,12 
х
0,2
±0,09 см 1000 дона уруғнинг оғирлиги 2,62±0,003 мг эканлиги 
ўрганилди (1-жадвал ва 1-расм). 
Ҳинд настарини соя худудда экилганда гул ва барглари ўзгариб, оч тусга 
киради ва бута қуёшли жойга нисбатан секин ривожланди. Совуқ ҳаво 
хароратида новдалари зарарланади аммо барг ва гуллари зарарланмайди. 
Кўчатлари ўта соя бўлган ҳудудда поя ва баргига шира тушиб зарарланса, суви 

---

48 
етарли, қуёш тушувчи майдон ва ўта иссиқ ҳаво хароратида касаллик ва 
зараркунандалар билан зарарланмади. 
a b c