Tahlilni xromatografik usullari, tasnifi va sifat tahlilda qo`llanishi

Kitoblar

• 
  Amaliy yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi, Veronika R. Mayer. Kitobning zamonaviy usul va jihozlar bilan kengaytirilgan 5-nashrini o‘quvchi e’tiboriga havola etamiz. Kitobda ko'p narsa yaxshilandi va ko'plab havolalar qo'shildi. Matndagi joylar...
  

UMUMIY FARMAKOPEYA AVTOZLATASI
San'at o'rniga. GF XI
Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi (yuqori bosimli suyuqlik xromatografiyasi) kolonnali xromatografiya usuli bo'lib, unda harakatlanuvchi faza statsionar faza (sorbent) bilan to'ldirilgan xromatografik ustun orqali harakatlanadigan suyuqlikdir. Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi uchun ustunlar kirish joyida yuqori gidravlik qarshilik bilan tavsiflanadi.
Moddalarning ajralish mexanizmiga ko'ra yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasining quyidagi variantlari farqlanadi: asosiy namoyon bo'ladigan molekulalararo o'zaro ta'sirlarning tabiatiga muvofiq adsorbsion, bo'linish, ion almashinish, chiqarib tashlash, xiral va boshqalar. Adsorbsion xromatografiyada moddalarning ajralishi ularning sirti rivojlangan sorbent yuzasidan, masalan, silikageldan adsorbsiyalanish va desorbsiyalanish qobiliyatining har xilligi tufayli yuzaga keladi. Bo'linishning yuqori samarali suyuq xromatografiyasida ajralish statsionar (qoida tariqasida, statsionar tashuvchining yuzasiga kimyoviy payvandlangan) va ko'chma fazalar o'rtasida ajratiladigan moddalarning tarqalish koeffitsientlaridagi farq tufayli sodir bo'ladi.
Harakatlanuvchi va statsionar fazaning turiga qarab normal fazali va teskari fazali xromatografiya farqlanadi. Oddiy fazali yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasida statsionar faza qutbli (ko'pincha silikagel yoki payvandlangan NH 2 - yoki CN guruhlari va boshqalar bilan silikagel) va mobil faza qutbsiz (geksan yoki aralashmalar)dir. geksan ko'proq qutbli organik erituvchilar - xloroform, spirtlar va boshqalar). Moddalarning saqlanishi qutblanish ortishi bilan ortadi. Oddiy fazali xromatografiyada mobil fazaning elutsiya kuchi qutblilikning oshishi bilan ortadi.
Teskari fazali xromatografiyada statsionar faza qutbsiz (payvandlangan C4, C8, C18 guruhlari bo'lgan gidrofobik silikagellar va boshqalar); mobil faza qutbli (suv va qutbli erituvchilarning aralashmalari: asetonitril, metanol, tetrahidrofuran va boshqalar). Moddalarning saqlanishi ularning hidrofobikligi (qutbsizligi) ortishi bilan ortadi. Organik erituvchining tarkibi qanchalik ko'p bo'lsa, mobil fazaning elutsiya kuchi shunchalik yuqori bo'ladi.
Ion almashinadigan xromatografiyada eritmada kation va anionlarga dissotsilangan aralashma moddalarining molekulalari sorbent (kationalmashtiruvchi yoki anion almashinuvchi) orqali harakatlanayotganda ajraladigan ionlarning oʻzaro taʼsir kuchi har xil boʻlganligi sababli ajratiladi. sorbentning ion guruhlari bilan aniqlanadi.
Hajmi-ajratish (elak, gel-o'tkazuvchi, gel-filtratsiya) xromatografiyasida moddalar molekulalari statsionar faza g'ovaklariga o'tish qobiliyati turlicha bo'lganligi sababli o'lchamlari bo'yicha ajratiladi. Bunday holda, statsionar fazaning eng kichik teshiklari ichiga kira oladigan eng katta molekulalar ustundan birinchi bo'lib, kichik molekulyar o'lchamdagi moddalar esa oxirgi bo'lib chiqadi.
Xiral xromatografiyada optik faol birikmalar alohida enantiomerlarga ajratiladi. Ajratish chiral statsionar fazalarda yoki axiral statsionar fazalarda chiral mobil fazalar yordamida amalga oshirilishi mumkin.
Yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasining boshqa variantlari mavjud.
ko'pincha ajratish mobil va statsionar fazalarning turiga, shuningdek, aniqlanayotgan birikmaning tabiatiga qarab bir emas, balki bir vaqtning o'zida bir nechta mexanizmlar bilan amalga oshiriladi.