Тафсир илмига кириш. Махсудов Д. Р. Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Т

Қуръон лаҳжалари – Қуръон қироатининг услубларининг хилма-
хиллиги. “Қуръоннинг етти лаҳжаси” илк ислом давридан буён олимлар ва 
тадқиқотчиларнинг доимий эътиборидаги мавзу бўлиб келмоқда. Бу мавзу 
бўйича ҳозирга қадар янгича қарашларни илгари суриш давом этмоқда. 
“Қуръоннинг етти ҳарфда нозил бўлганлиги” ҳақидаги ҳадислар мазмуни 
кўпчилик олимларнинг фикрига кўра, унинг “етти лаҳжа (шева)да нозил 
бўлгани” тушунилади. Бу борада ривоят қилган саҳобийлар сони 20дан ортиқ 
бўлиб, кўпчилиги ишончли ва мутавотир саналади.  
Қуръон мақсади – Қуръони каримнинг нозил бўлишидан кўзланган 
мақсад бўлиб, ундан Аллоҳ азза ва жалланинг маъбуди барҳақ эканлиги, Унга 
ибодат қилиш йўллари ва тоат қилган ва қилмаганнинг оқибатлари баён 
этилган бўлади. 
Қуръон эъроби – Қуръондаги калималар охиридаги ҳаракат ва 
ҳарфларни сўзнинг грамматик ўрнига кўра ифодалаш. Ўзбек тилида 
келишикларга тўғри келади.
Ҳадислар – Муҳаммад (с.а.в.) нинг айтган сўзлари, қилган ишлари, 
кўрсатмалари тўғрисидаги ривоятлар. Росулуллоҳ (с.а.в.) ҳаётлик чоғларида 
Қуръони карим ҳадислар билан аралашиб кетиш хавфини назарда тутиб 
ҳадисларни ёзиб боришга рухсат бермаганлар. У зот вафотларидан сўнг 
ҳадисларни нақл қилиш одат тусига кирди. Шу муносабат билан бир гуруҳ 
мусулмонлар Пайғамбар ас ҳадисларига бегона сўзлар аралашиб кетиши 
ҳамда саҳобалар вафот этишлари билан ҳадислар зоеъ бўлиши ҳолати юз 
бермаслиги учун уни ёзма шаклда тўплай бошладилар. VII аср ўрталаридан 
бошлаб ҳадисларни ёзиб бориш кенг тарқалган. 
Ҳалол ва ҳаром – қилишга рухсат этилган хатти-ҳаракатлар (ҳалол) ва 
қилиш манъ этилган хатти-ҳаракатлар (ҳаром).  
Ҳизблар (араб. гуруҳ) – Қуръони карим бўлимлари.
Ҳукм - “шаръий ҳукмлар ечимлари”дир. Зеро, Қуръон шариатнинг 
асосий манбаси ҳисобланади. Ислом динининг асосий қоидалари, амаллар 
йўсини унда келган. Мусулмон олимларининг айтишича, Қуръонда тахминан 
500 та шаръий ҳукмларга доир оятлар мавжуд. 

---

173