Тафаккур ва интеллектуал қобилиятлар. Режа

Тафаккур ва интеллектуал қобилиятлар.
Режа:
1.Интеллект тушунчаси.
2.Интеллект назариялари.
3.Спирмен, Кеттел, Бине, Гилфорд ва бошқаларнинг тадқиқотлари.
4.Интеллектуал ривожланишни ўрганиш методлари.
1.Интеллект тушунчаси.
Ж.Пиаженинг интеллект назарияси иккита муҳим жиҳатга ажратилган бўлиб, у интеллект функсиялари ва интеллект даврлари таълимотини ўз ичига қамраб олади. Интеллектнинг асосий функциялари уюшқоқлик (тартиблилик) ва адаптация (мослашиш, кўникиш) дан иборат бўлиб, интеллектнинг функционал инвариантлиги деб юритилади.
Х1Х асрнинг экспериментал психологи Ф.Гальтон индивидуал фарқларни ўлчаш билан шуғулланди ва унинг асосий мақсади ўлчашнинг умумий қоидаларни яратишдан иборат эди. У инсоннинг хусусиятлари, диққат хусусиятлари ўртасидаги фарқлар ва ўхшашликлар , идрокнинг индивидуал хусусиятлари тадқиқ этишдан иборат эди. Шундай қилиб, амалда шахсларнинг бир хил кузатилади, деб оқибатда оғишлар, алоҳида ўзгарувчанлик, умумлашма қилиш учун эмас, балки аниқ ва тахминий хулосаларга келишга эришди. Шахсга бундай ёндашиш илк илмий лабораторияларда амалга оширилди.
У ўз ишларини Лейпцдаги 1879 йилда ташкил этилган В. Вунднинг илк тажрижаларига таяниб олиб борди. Унинг тадқиқот йўналиши ва экспериментал ишларни олиб боришидаги дастлабки босқичда бошқа асосчиларнинг тажрибалари белгиловчи рол ўйнайди. Дастлабки тажрибажалар физика қонуниятлари билан алоқадор бўлиб, муаммолар, асосан лабораторияларда визуал, эшитув ва бошқа сезувчанлик, оддий реакция вақтини ўрганишга бағишланган эди. 19-асрда экспериментал психологиясида индивидуал фарқ йўналишини таъсир бошқа жиҳатдан тажриба-синов ривожлантиришга сабаб бўлган иле психологик ёндашув саналади. Тажрибалар қаттиқ мониторинг шароитида, кузатувларини ўтказиш . Мисол учун, кўрсатмалар , бизга рухсат мавзу тажрибада реакция анча ошириш ёки унинг тезлигини камайтириш мумкин . Шунингдек, атрофдаги нур ёрқинлиги ёки визуал сезги фаолиятга сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин. Шундай қилиб, кузатишнинг аҳамияти исботланди. Бу эса кейинчалик стандарт шароитларда синовларни ва тартиб стандартлаштиришни амалга оширишда психологик тестларни яратилишига сабаб бўлди.
Ф.Галтоннинг экспериментал изланишлар олиб боришда ўзига хос ҳиссаси бор. Инглиз биолог Ф.Галтон амалий психологияни ривожланишнинг асосчиларидан бири эди. Унинг кўп ва хилма-хил тадқиқотлари ирсиятни ўрганишга бағишланган эди. Ирсиятни ўрганиш каби оҳанг, одамлар хусусиятларидан ўлчашдан кўпроқ хабардорлиги ишларни амалга оширишига қўл келди. Фақат шу йўл билан у ўзини тадқиқот йўналишига эга бўлди. Шунинг учун, ота-оналар ўртасидаги ўхшашликнинг аниқ даражаси ака- укалар, яқинлар ва амакиваччалари ёки эгизакларни ўрганишда ҳам ҳисобга олди. Бунинг учун Ф. Галтон антропометрик тажриба-синовларини ўтказди. У шунингдек, жаҳон кўргазмасида 1884 йилда антропометрик лабораторияни ишга туширди ва тажриба-синовларни амалга оширди. У ерда меҳмонларнинг жисмоний хусусиятлари, кўриш ва эшитиш, мушак кучи, реакция вақти учун тестларни татбиқ этди.
Ф.Гальтон ўзи энг оддий синовларида ишланган айрим синов воситалари ҳали ҳам мавжуд. Масалан, визуал оғиш, ҳуштак узунлиги, идрок имкониятларини, кинестетик оғишларни ўлчаш учун серияли топшириқлардан фойдаланган.
Ф. Гальтон ҳиссий ўзгаришларни аниқлаш тестлар бўлиши мумкин, деб ҳисоблади. Ўз навбатида Гальтон ҳам ақлий нуқсонларни ўрганишга эътибор қаратди. Кейинчалик Гальтон ўз тадқиотларида К.Пирсоннинг математика усулларини тадбиқ этди.