Tafakkur avlodi

ЎЗБЕКИСТОНДА ПАХТА ЯККАҲОКИМЛИГИНИНГ 
ЎРНАТИЛИШИ ВА УНИНГ НАТИЖАЛАРИ
149
риба тариқасида 1987 йилда А.Набиев совхозида 
Бегимқул Дўстмуродов етакчилик қилаётган оила
-
вий звенога 15 гектар ер ажратилиб, у ерга хашаки 
лавлаги экиш топширилган эди. Оилавий звено ўз 
вақтида минерал ўғит ва техника билан таъминлаб 
турилди. Оила аҳли режада белгиланган 470 тонна 
ўрнига 686 тонна маҳсулот етиштирди. Режа 145 
фоизга бажарилди. 1986 йилда худди шунча гектар 
ердан атиги 45 тонна хашаки лавлаги олинган эди. 
Оила аъзоларига яна 20 фоиз миқдорида қўшимча 
иш ҳақи тўланади. Бу 1545 сўмни ташкил этади. Шу
-
нингдек, пландан ташқари даромаднинг 70 фоизи, 
яъни 3066 сўм мукофот тариқасида берилди. Уму
-
ман олганда оила пудрати ўзининг афзаллигини 
яққол кўрсатиб берди.
1987 йил май ойидан бошлаб совхоз пахтакор
-
лари 4 та харажат бўйича чек тизимига ўтган эди. 
булар иш ҳақи, ёқилғи, ўғит ва чигит сарфидир. 
Бундан мақсад ажратилган маблағ ва маҳсулотлар
-
дан тежамкорлик билан фойдаланишга эришишдан 
иборат эди. Тўрт ой ичида совхозда иш ҳақи учун 
ажратилган маблағдан 253 минг сўм тежаб қолин
-
ди. Бунга эришиши учун қиш ойларида бригада 
аъзо ларига уйда ўтиргани учун иш ҳақи ёзилмайди
-
ган бўлди. Ғўза яганаси бошлангунга қадар далада 
ҳақиқатдан ҳам ишлаган одамларга ҳақ тўланди. Кўп 
бригадаларда ишчилар сони қисқартирилди. Турли 
сабабларга кўра, одамларга ишга чиқмаган кунлари 
учун иш ҳақи ёзилмади. Белгиланган иш нормаси
-
ни бажармаган кишиларнинг иш ҳақи коллектив 
советлари қарорига кўра қисқартирилди. Шунинг-
дек, 91,708 сўмлик ўғит, 23,923 сўмлик ёнилғи ва 
1905 сўмлик чигит тежаб қолинди. Ҳар гектар ерга 
кўзда тутилган 70 кг ўрнига 62-63 кг чигит сарф
-

---

Якубова Диларам Таджиевна
150
ланди. Совхозда ерни ҳайдашдан олдин 3000 тонна
-
га яқин гўнг чиқарилди. Экин ерларининг ярмига 
аммофос сепилди. Ер икки ярусли плуглар ёрдами
-
да ўз вақтида шудгорланди
295
. 1970-1985 йилларда 
ҳукумат томонидан кўрилган чора-тадбирлар нати
-
жасида Сурхондарё колхоз ва совхозларининг мод
-
дий-техникавий таъминоти анча яхшиланди. Улар
-
нинг кўрсаткичлари ҳам ўсди. Колхоз ва совхозлар 
ихтиёридаги ерлар, ишлаб чиқарувчи воситалар, 
тракторлар, пахта терадиган ва ғалла ўрадиган ма
-
шиналар сони, чорва моллари бош сони ва даромад
-
лари муттасил равишда ортди. Аммо бу ўсиш бошқа 
муҳим бир масалани – ишсизлик муаммосини ҳал 
қила олмади. Колхоз ва совхозларнинг иқтисодий 
ўсиш суръатлари аҳолининг табиий ўсишига мос 
бўлмади. 
Иккинчи жаҳон урушидан кейинги йилларда Сур
-
хондарё вилоятида аҳоли сони муттасил ўсиб бор
-
ди. 1959 йилда 422 минг, 1970 йилда 662 минг, 1979 
йилда 895 минг, 1981 йилда 952 минг кишини таш
-
кил этди. 1981 йилда шаҳар аҳолисининг нисбати 
18,7% бўлди. Қолгани эса қишлоқ хўжалигида яша
-
ган. 1986 йил 1 январь ҳолатига кўра, Сурхондарё 
вилояти аҳолисининг сони 1133 минг киши, шундан 
910 минг киши қишлоқларда яшаши қайд этилган. 
Шаҳарликлар 210 минг, мактаб ўқувчилари 296,1 
минг, мактабгача таълим муассасалари болалари 
66,9 минг, олий таълимда 4 минг, ўрта махсус билим 
юртларида 10,4 минг талаба бўлган
296
. 1985 йилда 
вилоятда 48 та колхоз ва 82 та совхоз бўлиб, уларда 
жами 167,8 минг ишчиси бор эди. Қолган 377,8 минг 
295 
Сурхондарё вилояти давлат архиви. 580-фонд, 1-рўйхат, 157-
иш, 159-варақ. 
296 
Народное хозяйство Узбекской ССР в 1985 г. –С. 6-7, 256, 
302,303,307, 308, 

---