Tafakkur avlodi

ЎЗБЕКИСТОНДА ПАХТА ЯККАҲОКИМЛИГИНИНГ 
ЎРНАТИЛИШИ ВА УНИНГ НАТИЖАЛАРИ
79
канали қурилиши учун 1,5 млн сўм сарфланди
142
. 
Шунингдек, янги ерларни ўзлаштириш мақсадида 
суғориш тармоқларини ривожлантириш ва янги ка
-
наллар қуриш лойиҳалари ишлаб чиқилди. 
1929-1930 йилларда Сурхондарё округидаги 
дашт ва чўлларни ўзлаштириш натижасида янги
-
дан очилган ер майдонлари 10 минг гектарга ет
-
казилди, суғориш тармоқлари эса 20 километрга 
узайтирилди. Бажарилган ишлар воҳадаги колхоз 
ва совхозларни сув билан таъминланишини анча 
яхшилади. Айниқса, 1931 йили ташкил топган 
«Қумқўрғон 13» совхозига алоҳида эътибор қара
-
тилди. Совхоз тузилган вақтда унинг ихтиёрига 
3500 гектар ер ажратилган эди. Ушбу совхознинг 
биринчи директори латиш миллатига мансуб Па
-
лис раҳбарлигидаги ишчилар 1932 йилга келиб 
қишлоқ хўжалигида яхши натижаларга эришма
-
ган бўлса-да, суғориладиган ер майдонларини анча 
кенгайтирди. Асосан пахтачиликка мўлжалланган 
хўжалик шу йили 4200 гектар ерга пахта экиб, ати
-
ги 4,5 центнердан, кейинги йили 5,5 центнердан ҳо
-
сил кўтарди
143
. 
1934 йили совхоз иккига бўлиниб, унинг базаси
-
да «Сурхон» совхози ташкил топди. «Сурхон» совхо
-
зида янги ерларни ўзлаштиришни жадаллаштириш 
мақсадида «СТЗ» ва «Универсал» русумли трактор
-
лардан 45 дона келтирилди. Маҳаллий аҳоли ора
-
сидан Ҳайдар Шоймардонов, Жўра Холматов ва Тўх
-
тамиш Хўжаназаров каби тракторчилар, Мамажон 
Абдуллаев, Жўрахон Самиев сингари шофёрлар ети
-
шиб чиқди. 1940 йилга келиб «Сурхон» совхозининг 
142 
Турсунов С., ва бошқалар. Жарқўрғон тарихидан лавҳалар. –Б. 
68.
143 
Турсунов С.Н, ва бошқалар. Қумқўрғон тарихидан лавҳалар.–Б. 
99

---

Якубова Диларам Таджиевна
80
пахта майдони 2500 гектарга, пахта ҳосилдорлиги 
15,7 центнерга етди. Совхознинг ғаллачилик, чорва
-
чилик ва бошқа тармоқлари ҳам ривожланди
144
.
1930 йилларда 
 
Шеробод туманида ерларни ўз
-
лаштириш даврида амалга оширилган мелиорация 
ишлари мукаммал муҳандислик талаблари асосида 
бажарилмаганлиги туфайли ариқлар сув сиғимига 
дош бера олмай, аҳоли манзилгоҳларига жиддий 
хавф солди. Хусусан, сел келиб «Истара» ариғида 
сув нинг тошиб кетиши натижасида Чорвадор, Араб, 
Бандихон қишлоқлари аҳолиси жиддий талофат
-
лар кўрди.
145
Бундай ҳолат Шўрчи туманида ҳам 
кузатилди. Қолаверса, округдаги дашт ва чўлларда 
мелиорация шохобчаларининг талаб даражасида 
эмаслиги сувнинг ҳаддан ортиқ кўп исроф бўлиши
-
га, ерларнинг ботқоқланиши ва шўрланишига олиб 
келди. Шуни ҳисобга олган совет ҳукумати қуйида
-
ги ишларни амалга оширишга киришди:
— Мелиорация шохобчаларини қайта қуриш, 
уларни чуқурлаштириш, кенгайтириш ва ботқоқ-
ланган ерларни йўқотиш;
— Шўрланган ва захлаган ерларга зовур қазиш, 
ирригация ва мелиорация ишларини режали асосда 
олиб бориш, узоқ муддатга мўлжалланган суғориш 
тизими лойиҳаларини ишлаб чиқиш.
Юқоридаги режадан келиб чиқиб, 1939-1941 
йиллар давомида Ўзбекистонда йирик ирригаци
-
он қурилишлар амалга оширилди
146
. «Сув учун ку
-
раш икки йиллиги» доирасида воҳада 63 минг м
3
 
ер ишлари бажарилди, суғориш шохобчаларида эса 
144 
Турсунов С.Н, ва бошқалар. Қумқўрғон тарихидан лавҳалар. –Б. 
99
145 
Турсунов С.Н. ва бошқалар. Сурхондарё тарих кўзгусида. –Б. 214.
146 
Хлопоководство Узбекистана за 50 лет. Справочник. –Т.: Узбеки
-
стан, 1967. –С. 38.

---